Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου

 

Η Ελίφ Σαφάκ, μία από τις πιο γνωστές συγγραφείς της Τουρκίας που ευτυχώς βρίσκει αναγνώριση εκτός της χώρας της, παίρνει ένα μεγάλο ρίσκο αποφασίζοντας να γράψει μια ιστορία που έχει σαν επίκεντρο το νησί της Αφροδίτης, την Κύπρο. Εδώ φυσικά έρχεται η απορία κατά πόσο αμερόληπτη θα είναι με ένα τόσο ευαίσθητο θέμα. Η Σαφάκ που γνωρίζω εγώ δεν μεροληπτά απέναντι στη χώρα καταγωγής της, το αντίθετο θα έλεγα. Ασκεί πάντα κριτική στη γείτονα χώρα, γι’ αυτό άλλωστε και δεν της επιτρέπεται πλέον η είσοδος στη χώρα. Στο «σουλτάνο» και το συνάφι του δεν αρέσει η κριτική που ασκεί η συγγραφέας και προσπαθούν με κάθε μέσο να την πολεμήσουν. Όμως, πιστή στη γραφή της και αντικειμενική όσο δε θα περίμενε κανείς, γιατί κανείς μας δεν είναι με το συγκεκριμένο θέμα, παραθέτει και τις δύο μεριές, βλέποντας τα καλά και τα άσχημα που κρύβουμε πίσω από τις παλάμες μας, αυτές με τις οποίες κλείνουμε τα μάτια σε κάθε τι που δε συμφωνεί με τον πατριωτισμό μας.

Αφορμή για αυτή την ιστορία, είναι δύο έφηβοι, ένας Ελληνοκύπριος και μια Τουρκοκύπρια που ερωτεύονται λίγο πριν τη διχοτόμηση του νησιού. Ο Κώστας και η Ντέφνε, δύο νέοι που ζουν στο ίδιο νησί, αναπνέουν τον ίδιο αέρα, πατούν το ίδιο χώμα, ζουν στην ίδια γειτονιά κι όμως είναι τόσο διαφορετικοί που θα έλεγε κανείς πως δε θα μπορούσαν να συνυπάρξουν. Κι όμως, η αγάπη τους τους οδηγεί σε μια ταβέρνα, που ανήκει σε δύο ανθρώπους σαν κι αυτούς, το Γιώργο και τον Γιουσούφ. Μια ταβέρνα που στο κέντρο της μεγαλώνει μια συκιά, ένα δέντρο που βρίσκει άνοιγμα στην οροφή της ταβέρνας για να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί, αλλά που έχει μάθει να ζει εκεί, με τον κόσμο που την αγαπάει, με τη φασαρία και τα γέλια, τα τραγούδια και τους θαμώνες. Ένα δέντρο που βλέπει τα πάντα αλλά που δεν μπορεί να πει τίποτα.

Χρόνια αργότερα, στο Λονδίνο, μια συκιά μεγαλώνει στον κήπο ενός σπιτιού. Μαζί με τη συκιά, μεγαλώνει κι ένα κορίτσι, ένα κορίτσι που δεν ξέρει πολλά για την καταγωγή της, παρά μόνο το γεγονός ότι κατάγεται από την Κύπρο, ένα νησί που δεν έχει ποτέ επισκεφτεί. Κορίτσι και δέντρο μεγαλώνουν μαζί και τα ερωτήματα γεμίζουν τη ζωή της Άντας μιας και κανείς δεν της μιλάει για το παρελθόν. Αν μπορούσε, η συκιά, θα είχε πολλά να της πει, μιας και ήταν μάρτυρας πολλών γεγονότων.

Η Σαφάκ, σε αυτό το βιβλίο μιλάει για πολλά. Μιλάει για τα γεγονότα της Κύπρου, αλλά και για τους χιλιάδες αγνοούμενους, με τρόπο που να μην προσβάλει καμία πλευρά. Μιλάει για το φανατισμό, που οδηγούσε Έλληνες να σκοτώσουν Έλληνες και Τούρκους να σκοτώσουν Τούρκους. Μιλάει για τους μετανάστες, ανθρώπους, φυτά, ζώα και πουλιά που μεταναστεύουν και όλα τα δεινά που περνούν κατά τη διαδικασία της μετανάστευσης. Αν συγκρίνει κανείς τα όσα λέει για τα μεταναστευτικά πουλιά για παράδειγμα και το πως κυνηγούνται και πως τους φέρονται οι άνθρωποι στα μέρη από όπου περνούν, με τους ανθρώπους που μεταναστεύουν για ένα καλύτερο αύριο, μακριά από πολέμους και τα δεινά που συμβαίνουν στην πατρίδα τους, θα δει μια πολύ καλή συσχέτιση. Οι άνθρωποι είναι βάναυσοι τόσο με τα ζώα, όσο και με τους ανθρώπους, όταν πρόκειται για το προσωπικό τους κέρδος.

Ο μαγικός ρεαλισμός έγινε εργαλείο στα χέρια της Σαφάκ σε ετούτο το βιβλίο. Ήταν το μέσο για να αγαπήσουμε λίγο παραπάνω το βιβλίο, αλλά και για να μάθουμε περισσότερες λεπτομέρειες της ιστορίας. Η συκιά σε ετούτο το βιβλίο, δεν είναι απλώς ένα δέντρο, αλλά ένας χαρακτήρας ακόμα. Ένας βασικός χαρακτήρας που παίζει το ρόλο του στην ιστορία μας. Και μπορεί οι άνθρωποι να είναι ευαίσθητοι με τα θέματα που τους απασχολούν, να είναι υποκειμενικοί με την Ιστορία, τα δέντρα δεν είναι. Λένε ό,τι έχουν να πουν, ζουν ό,τι έχουν ζήσει και μπορεί να μην έχουν μιλιά που να την καταλαβαίνουμε, έχουν όμως τη δική τους φωνή.

Αυθεντική στο λόγο της, για άλλη μια φορά η Ελίφ Σαφάκ, μας καλεί να αναλογιστούμε την πορεία μας ως ανθρωπότητα, με αναφορές σε βάναυσους εμφύλιους πολέμους, στο κακό που κάνουμε στη φύση αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό, στην οικογένεια και τις οικογενειακές σχέσεις, τα πιστεύω που μας έχουν σφυρηλατήσει αλλά και αυτά που δεν μας αφήνουν να προχωρήσουμε μπροστά, να συγχωρήσουμε τους άλλους αλλά και τον εαυτό μας. Πολλά και πάλι τα μηνύματα της Σαφάκ, άλλα κρυμμένα και άλλα φανερά κι ο καθένας μας αναγνωρίζει τα σημάδια που τον πονούν περισσότερο.

 

Εκδόσεις Ψυχογιός

 

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα:

Η ΕΛΙΦ ΣΑΦΑΚ είναι βρετανοτουρκικής καταγωγής βραβευμένη συγγραφέας. Έχει εκδώσει 19 βιβλία, 12 από τα οποία είναι μυθιστορήματα. To πιο πρόσφατο μυθιστόρημά της, ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ, ήταν στη βραχεία λίστα για τα: Costa Award, British Book Awards, RSL Ondaatje Prize και Women’s Prize for Fiction. Είναι ευπώλητη συγγραφέας σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο και τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε 57 γλώσσες. Το μυθιστόρημά της 10 ΛΕΠΤΑ ΚΑΙ 38 ΔΕΥΤΕΡΟΛΕΠΤΑ Σ’ ΕΝΑΝ ΠΑΡΑΞΕΝΟ ΚΟΣΜΟ ήταν στη βραχεία λίστα για τα βραβεία Booker και RSL Ondaatje, ενώ έλαβε τον τίτλο Blackwell’s Book of the Year. Το μυθιστόρημά της Οι σαράντα κανόνες της αγάπης συγκαταλέχθηκε από το BBC στα 100 μυθιστορήματα που διαμόρφωσαν τον κόσμο μας. Ο ΜΑΘΗΤΕΥΟΜΕΝΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ επιλέχθηκε από τη Δούκισσα της Κορνουάλης ως το εναρκτήριο βιβλίο για τη λέσχη ανάγνωσής της, The Reading Room. Η Σαφάκ έχει διδακτορικό τίτλο στις Πολιτικές Επιστήμες και έχει διδάξει σε διάφορα πανεπιστήμια στην Τουρκία, τις ΗΠΑ και τη Μ. Βρετανία, μεταξύ των οποίων και στο Κολέγιο Σεντ Ανν του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, όπου είναι επιστημονική συνεργάτιδα. Έχει επίσης διδακτορικό τίτλο στις Ανθρωπιστικές Σπουδές από το Κολέγιο Μπαρντ.

Είναι Μέλος και Αντιπρόεδρος της Βασιλικής Εταιρείας Λογοτεχνίας της Μ. Βρετανίας και έχει συμπεριληφθεί από το BBC στις 100 γυναίκες-πρότυπα με τη μεγαλύτερη επιρροή. Είναι ιδρυτικό μέλος του ECFR, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων. Υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών, της LGBTQ+ κοινότητας και της ελευθερίας του λόγου, η Σαφάκ συναρπάζει με τις δημόσιες ομιλίες της (δύο φορές ομιλήτρια στο TED Global). Αρθρογραφεί σε σημαντικά έντυπα ανά τον κόσμο, ενώ έχει τιμηθεί με το μετάλλιο του Ιππότη του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών (Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres). Το 2017 επιλέχθηκε από το Politico ως ένα από τα δώδεκα άτομα που μπορούν «να συμβάλουν στην πολυπόθητη ανάταση της ψυχής». Η Σαφάκ έχει συμμετάσχει ως κριτής σε πολλά λογοτεχνικά βραβεία, μεταξύ των οποίων στο PEN Nabokov prize, ενώ έχει προεδρεύσει στα βραβεία Wellcome. Της έχει απονεμηθεί το διεθνές λογοτεχνικό βραβείο Halldór Laxness για τη συμβολή της «στην ανανέωση της τέχνης της αφήγησης».