Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου

 

Ένα από τα βιβλία που είδα ότι θα κυκλοφορήσουν στα Ελληνικά αυτή τη χρονιά και ήθελα πολύ να διαβάσω, ήταν και το βιβλίο του Richard Powers με τίτλο «Αμηχανία», που ήταν υποψήφιο για το βραβείο Booker το 2021. Αυτό είναι και το πρώτο του βιβλίο που διαβάζω, έχοντας όμως ακούσει εξαιρετικά λόγια για τον συγγραφέα. Στην «Αμηχανία», ο Powers ισορροπεί ανάμεσα στην επιστημονική φαντασία και την οικολογική συνείδηση, προσπαθώντας να μας αφυπνίσει, έστω και τώρα, ώστε να κάνουμε τον πλανήτη μας βιώσιμο για τα παιδιά μας και τις γενιές που ακολουθούν.

Οι δύο ήρωες του βιβλίου είναι ο Θίο Μπερν, αναγνωρισμένος αστροβιολόγος και πατέρας, και ο εννιάχρονος γιος του Ρόμπιν. Δεν πάει πολύς καιρός από όταν έχασαν την Άλι, τη σύζυγο του Θίο και μητέρα του Ρόμπιν, αλλά και μια ενεργή ακτιβίστρια που πίστευε και πάλευε για τα δικαιώματα των ζώων. Η Άλι έμαθε το γιο της να αγαπά τα ζώα αλλά και όλους τους ζωντανούς οργανισμούς και η αγάπη αυτή βοηθάει πολύ τον Ρόμπιν να ζει την κάθε μέρα. Ως παιδί που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού, οι ανάγκες του διαφέρουν από αυτές των άλλων παιδιών της ηλικίας του και πολλές φορές γίνεται στόχος διαφόρων συμπεριφορών που δεν μπορεί να διαχειριστεί με ηρεμία. Ο Θίο αγαπάει το γιο του και προσπαθεί να του παρέχει μια ζωή μακριά από ψυχοδραστικά φάρμακα. Όταν όμως η συμπεριφορά του Ρόμπιν ξεφεύγει και το σχολείο του απαιτεί να ακολουθήσει κάποια θεραπεία, ο Θίο στρέφεται σε έναν επιστήμονα, φίλο της γυναίκας του και σε μια πειραματική θεραπεία.

Η θεραπεία αυτή θα διευρύνει τους ορίζοντες του Ρόμπιν, θα του επιτρέψει να μάθει πολύ πιο γρήγορα, θα τον φέρει πιο κοντά στη μητέρα του και θα τον κάνει πιο λειτουργικό. Όμως τα θεαματικά αποτελέσματα της θεραπείας στον Ρόμπιν θα γίνουν γρήγορα γνωστά και οι δυο τους θα έρθουν αντιμέτωποι με ακραίες καταστάσεις. Όταν όμως η επιχορήγηση του επιστημονικού εργαστηρίου κοπεί, από μια κυβέρνηση που έχει καταστρατηγήσει τους νόμους και παίρνει κάθε εξουσία στα χέρια της, η ζωή του Ρόμπιν και μαζί και αυτή του Θίο θα αναστατωθεί.

Ο Powers μας δίνει ένα βιβλίο όπου μας μιλάει για τις δυνατότητες τόσο της επιστήμης όσο και της φαντασίας. Ο Θίο είναι λάτρης των βιβλίων επιστημονικής φαντασίας και σε συνδυασμό με το αντικείμενο της δουλειάς του, είναι σε θέση να ταξιδεύει νοερά με τον γιο του κάθε φορά και σε έναν άλλο πλανήτη. Μια συνήθεια που αγαπούν και οι δύο τόσο πολύ, μια συνήθεια που τους δένει σαν πατέρα με γιο και τους φέρνει πιο κοντά, σε ένα κόσμο που προσπαθεί να τους απομακρύνει με κάθε τρόπο.

Φέρνοντάς μας στη θέση του Θίο, ο συγγραφέας μας εισάγει στην ψυχοσύνθεση ενός ανθρώπου που πενθεί αλλά κι ενός πατέρα που βλέπει το παιδί του να δυσκολεύεται με τα πάντα γύρω του και προσπαθεί να του κάνει τη ζωή πιο εύκολη. Όπως και οι περισσότεροι γονείς, έτσι κι αυτός αμφισβητεί πολλές φορές τον εαυτό του και τις αποφάσεις του σε σχέση με το γιο του, όμως δε θα ήθελε με τίποτα να τον κάνει άβουλο πλάσμα υπό την επήρεια δυνατών φαρμάκων. Όπως οι περισσότεροι γονείς, έτσι και ο Θίο νιώθει ενοχές για το χρόνο που ξεκλέβει από την φροντίδα του γιου του για να ασχοληθεί με τις υποχρεώσεις που έχει σαν ενήλικας. Νιώθει όμως και αρκετά ένοχος για τον κόσμο που θα του κληροδοτήσει, έναν πλανήτη που πεθαίνει, μια κοινωνία που φθίνει, την αγάπη που δε θα έχει για πάντα δίπλα του αλλά που τόσο πολύ έχει ανάγκη.

Μέσα από τη ματιά του Ρόμπι, ο συγγραφέας χτυπάει όσα καμπανάκια μπορεί να χτυπήσει για τη φύση που αργοπεθαίνει και η αιτία είναι ο άνθρωπος. Όχι απλά γιατί δεν προστατεύουμε τα ζώα ή τα φυτά, αλλά και γιατί δεν μας ενδιέφερε ποτέ να δούμε τι κρύβουν μέσα τους. Κι ένα ακόμα καμπανάκι για το γεγονός ότι δεν παλεύουμε γ’ αυτά που πρέπει, μας λείπει το πάθος πια, μένουμε απαθείς σε όσα συμβαίνουν, είτε πρόκειται για την καταστροφή του πλανήτη, είτε πρόκειται για την καταστρατήγηση των ελευθεριών και των δικαιωμάτων μας.

Μια φράση του Ρόμπιν που θα μου μείνει γιατί σαν γονιό, με πόνεσε: «Μπαμπά, σου καταστρέφω τη ζωή.»

 

Εκδόσεις Gutenberg

 

Λίγα λόγια για το συγγραφέα

Ο Ρίτσαρντ Πάουερς γεννήθηκε το 1957 στο Έβανστον του Ιλινόις. Σπούδασε φυσική, σύντομα όμως αφοσιώθηκε στη λογοτεχνία. Το πρώτο του μυθιστόρημα (“Three Farmers on Their Way to the Dance”) εκδόθηκε το 1985. Στην Ολλανδία, όπου μετακόμισε αργότερα, έγραψε τα επόμενα δύο βιβλία του (“Prisoner’s Dilemma”, 1988· “The Gold Bug Variations”, 1991). Το “Operation Wandering Soul”, που γράφτηκε κατά την παραμονή του στο Κέιμπριτζ, ήταν υποψήφιο για το National Book Award το 1993. Ακολούθησαν τα βιβλία: “Galatea 2.2”, 1995· “Gain”, 1998· “Plowing the Dark”, 2000· “The Time of Our Singing”, 2003 (ελλ. έκδ. “Ο καιρός των τραγουδιών μας”, εστία, 2006)· “The Echo Maker”, 2006, που βραβεύτηκε με National Book Award (ελλ. έκδ. “Ο ποταμός της μνήμης”, Εστία, 2014), “Generosity: An Enhancement”, 2009, “Orfeo”, 2014 (ελλ. έκδ. “Ορφέας”, Λιβάνης, 2015), “The Overstory”, 2018. To 1993 είχε χαρακτηριστεί από το περιοδικό “Esquire” ως ένας από τους “πέντε συγγραφείς της δεκαετίας του ’90”. Εκτός από το National Book Award για το μυθιστόρημα “The Echo Maker”, έχει λάβει την υποτροφία MacArthur (1989), το James Fenimore Cooper Prize (1999), το W. H. Smith Literary Award (2003), ενώ τα μυθιστορήματά του έχουν φτάσει στις τελικές υποψηφιότητες για τα βραβεία Pulitzer, National Book Critics Circle Award (NBCC) και Man Booker Prize.