Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου

 

Πριν λίγες μέρες ανακοινώθηκε το βιβλίο που πήρε το βραβείο Booker 2024, το οποίο είναι το «Orbital» της Samantha Harvey για όποιον ενδιαφέρεται, όμως αυτό δε σημαίνει ότι δε θα διαβάσουμε βιβλία που ήταν υποψήφια για το βραβείο πέρυσι ή και κάποια άλλη χρονιά. Το «Η άλλη Εδέμ» είναι ένα από τα λίγα βιβλία που βρέθηκαν στη βραχεία λίστα μαζί με το εξαιρετικό «Το τραγούδι του προφήτη» που τελικά πήρε το βραβείο το 2023. Έχοντας διαβάσει και τα δύο βιβλία, θα συμφωνήσω με τους κριτές για το νικητήριο βιβλίο, που το λάτρεψα. Όμως μπορώ να καταλάβω γιατί το «Η άλλη Εδέμ» έφτασε τόσο κοντά στο να κερδίσει.

Δεν ξέρω αν γνωρίζετε την ιστορία του Απλ Άιλαντ, ενός νησιού στο Μέιν των Ηνωμένων Πολιτειών. Προσωπικά, δεν γνώριζα την ιστορία του, όμως, με αφορμή αυτό το βιβλίο, την έψαξα λίγο. Ο Πολ Χάρντινγκ, βασισμένος στην ιστορία του νησιού, γράφει ένα βιβλίο για τους ανθρώπους, τη θρησκεία, του κατακλυσμούς που τα ισοπεδώνουν όλα και τις Εδέμ που τελικά αδειάζουν.

Το 1792, το Απλ Άιλαντ αποκτά τους πρώτους του κατοίκους. Πρόκειται για τον πρώην σκλάβο Μπέντζαμιν Χάνι και την Ιρλανδή γυναίκα του Πέισιενς. Είναι η πρώτη μικτή κοινότητα που, αποκομμένη όπως είναι από την ηπειρωτική χώρα, δέχεται στους κόλπους της απόκληρους και κατατρεγμένους. Με τα χρόνια, έχουν απομείνει λιγοστοί απόγονοι των αρχικών κατοίκων στο νησί, που, όπως οι απόγονοι του Μωυσή εξαπλώθηκαν και κατοίκησαν τη γη, έτσι κι αυτοί, έφτιαξαν τα σπιτικά τους και κατοίκησαν το νησί. Οι γενιές που επήλθαν ήταν αυτές που προέκυψαν από τους αρχικούς κατοίκους και από τους ελάχιστους που έφτασαν αργότερα.

Ο ιδεαλιστής ιεραπόστολος που φτάνει στο νησί, παρ’ όλο που απεχθάνεται τους έγχρωμους, δεν μπορεί να τους αφήσει στο έλεος του Θεού. Φτιάχνει ένα σχολείο και προσπαθεί να διδάξει στα λιγοστά παιδιά όσα περισσότερα μπορεί. Ένα κορίτσι είναι εξαιρετικό στα μαθηματικά. Ένα άλλο έχει ευχέρεια στα λατινικά. Ένα αγόρι, που θα μπορούσε κανείς να περάσει για λευκό, έχει ταλέντο στη ζωγραφική. Ο ιεραπόστολος ξέρει πως αν έχει στην ευκαιρία να βοηθήσει έστω και ένα από αυτά τα παιδιά, αυτό θα είναι το αγόρι.

Εν τέλει, το ενδιαφέρον του ιεραπόστολου για τους κατοίκους και την ευημερία τους, θα καταφέρει το ακριβώς αντίθετο. Η πολιτεία θα τους προσέξει και θα δει μόνο τα άσχημα που υπάρχουν εκεί, όπως είναι η φτώχεια, η ανέχεια, οι αιμομιξίες και η διανοητική υστέρηση. Κι έτσι, ο ιεραπόστολος που ήθελε μόνο καλό να κάνει, θα βοηθήσει ουσιαστικά τις αρχές να εκδιώξουν τους κατοίκους από το νησί.

Σε όλο το κείμενο είναι διάχυτος ο προβληματισμός των κατοίκων και η σύγκριση ανάμεσα σε όσα συμβαίνουν στο νησί και σε όσα έμαθαν διαβάζοντας τη Βίβλο. Ο Μωυσής έφτιαξε μια κιβωτό και με τη γυναίκα του, τους γιους και τις αγαπημένες τους, κατάφερε να σώσει και να διατηρήσει ζωντανή την ανθρωπότητα. Πώς λοιπόν είναι δεκτό από όλους το γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι καταγόμαστε από τον Μωυσή και είμαστε οικογένεια, αλλά δεν είναι αποδεκτό να είναι κάποιος άντρας και αδερφός μαζί; Δεν είναι αυτή μια σύγχρονη κιβωτός; Και γιατί, νωρίτερα από το Μωυσή, στην αρχική Εδέμ, όπου ο Αδάμ και η Εύα δημιουργήθηκαν από το χέρι του Θεού, αυξήθηκαν και πλήθηναν και κατακυρίευσαν τη Γη, αλλά οι κάτοικοι του Απλ Άιλαντ είναι μιεροί;

Μην μπερδεύεστε, ο συγγραφέας δεν δικαιολογεί τίποτα από όλα αυτά. Ίσα ίσα που καταδικάζει κάποια από τα γεγονότα, ενώ άλλα απλά τα παραθέτει όπως παραθέτει και τον προβληματισμό, τις μύχιες σκέψεις και τις ενοχές των ηρώων του. Αφήνοντας έτσι τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.

«Η άλλη Εδέμ» είναι ένα βιβλίο που προκαλεί το λιγότερο προβληματισμό στον αναγνώστη. Ό,τι και να λέμε τώρα, όσο απίστευτα, ανάρμοστα ή ανήθικα κι αν μας φαίνονται τα γεγονότα του βιβλίου, καλώς ή κακώς, οι συνθήκες στις οποίες ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι εκείνα τα χρόνια, η ίδια η δομή της κοινωνίας ήταν φτιαγμένη με συγκεκριμένο τρόπο, κατά πολύ λανθασμένο. Όχι ότι τώρα είναι φτιαγμένη σωστά, ας μη γελιόμαστε. Βλέπουμε ήδη ότι οδεύει και πάλι στον σκοταδισμό η ανθρωπότητα, παρά την πρόοδο της επιστήμης και τα τεχνολογικά άλματα που έχει επιτύχει η ανθρωπότητα.

Σκέψη και προβληματισμός λοιπόν και μια ευκαιρία για ενδοσκόπηση. Πόσο μακριά είμαστε από εκείνη την εποχή και πόσο γρήγορα θα επιστρέψουμε.

 

Εκδόσεις Διόπτρα

 

 

Λίγα λόγια για το συγγραφέα