Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου

 

Ένα αφήγημα με φωνή αρχαία και σύγχρονη μαζί.

Υπάρχουν βιβλία που δεν διαβάζονται απλώς· εισχωρούν κάτω από το δέρμα, σε τυλίγουν σαν ομίχλη και μένουν. Η «Κεφαλή του Τσάτσγουερθ» της Κωνσταντίας Σωτηρίου είναι ακριβώς ένα τέτοιο βιβλίο. Σύντομο σε έκταση αλλά συγκλονιστικά πυκνό σε νοήματα και συναισθήματα, σε παίρνει από το χέρι και σε οδηγεί μέσα σε ένα τοπίο γεμάτο μυστήριο, θρήνο και ενοχή — ένα τοπίο κυπριακό, αλλά πανανθρώπινο.

Με αφορμή μια αληθινή υπόθεση που συγκλόνισε την Κύπρο το 2019 — τις φρικιαστικές δολοφονίες μεταναστριών γυναικών από τον πρώτο κατά συρροή δολοφόνο της χώρας — η συγγραφέας στήνει ένα αφήγημα που ισορροπεί ανάμεσα στο πραγματικό και το μυθικό. Η φωνή της πρωτοπρόσωπης αφηγήτριας, σχεδόν προσευχητική, μιλά για τον θάνατο, την εξαφάνιση, την απώλεια, αλλά και για την οδύνη εκείνων που μένουν πίσω χωρίς απαντήσεις.

Η «κεφαλή του Τσάτσγουερθ» — το χαμένο άγαλμα του Απόλλωνα που καταλήγει να εμφανίζεται σε λονδρέζικη συλλογή και να επιστρέφει ως φάντασμα στην κυπριακή κοινότητα — λειτουργεί ως σύμβολο· μια ενοχική συνείδηση που πλανάται πάνω από μια χώρα που έχει ξεχάσει, που έχει θάψει, που αποσιωπά. Ο λόγος της Σωτηρίου είναι ποιητικός, μελωδικός, με ρυθμό σχεδόν τελετουργικό, χωρίς όμως να χάνει ποτέ τη δύναμη και την έντασή του.

Η αποικιοκρατία έχει αφήσει πολλά σημάδια στην Κυπριακή γη, και δεν αναφέρομαι μόνο σε περιπτώσεις όπως αυτή της «κεφαλής». Οι μεταλλωρύχοι που χάθηκαν δουλεύοντας κάτω από άθλιες συνθήκες ξέρουν καλά τι εννοώ. Όπως και οι οικογένειές τους που έπρεπε να βρουν ένα τρόπο να ορθοποδήσουν μετά από μια τέτοια απώλεια. Οι λίμνες που έχουν αφήσει πίσω τους τα μεταλλεία λένε την ιστορία τους. Σε μια τέτοια κόκκινη λίμνη είναι που βρέθηκαν τα πτώματα των αλλοδαπών γυναικών. Γυναίκες για τις οποίες, παρ’ όλο που φώναζαν οι φίλοι και οι συγγενείς τους όταν εξαφανίστηκαν, δεν νοιάστηκε κανείς. Η αστυνομία βιάστηκε να τις κατηγορήσει ότι πήγαν στα κατεχόμενα, ότι έφυγαν με δική τους απόφαση. Μέχρι που διαψεύστηκε…

Το βιβλίο διαβάζεται μέσα σε μια ανάσα, αλλά η αίσθηση που αφήνει είναι μακράς διαρκείας. Η σιωπή των γυναικών γίνεται κραυγή. Η Ιστορία και οι μύθοι μπλέκονται με τη βία του παρόντος. Και εμείς, ως αναγνώστες, καλούμαστε να δούμε, να αναγνωρίσουμε, να θυμηθούμε.

Ένα βιβλίο-σπονδή για όσες φωνές χάθηκαν χωρίς να ακουστούν. Ένα λογοτεχνικό στολίδι.

 

Εκδόσεις Πατάκη

 

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα:

Η Κωνσταντία Σωτηρίου γεννήθηκε στη Λευκωσία. Είναι απόφοιτος του Τµήµατος Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Κύπρου και κάτοχος µεταπτυχιακού στην ιστορία της Μέσης Ανατολής από το Πανεπιστήµιο του Μάντσεστερ. Εργάζεται στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δηµοκρατίας.

Το µυθιστόρηµά της Η Αϊσέ πάει διακοπές (Εκδόσεις Πατάκη, 2015) βραβεύτηκε µε το Athens Prize for Literature και ήταν στη βραχεία λίστα των Κρατικών Βραβείων Κύπρου και Ελλάδας· οι Φωνές από χώµα (Εκδόσεις Πατάκη, 2017) ήταν στη βραχεία λίστα των Κρατικών Βραβείων Κύπρου και Ελλάδας. Η νουβέλα της Πικρία χώρα (Εκδόσεις Πατάκη, 2019) ήταν στη βραχεία λίστα του περιοδικού Ο Αναγνώστης, στη βραχεία λίστα των Κρατικών Βραβείων Ελλάδας, βραβεύτηκε µε το Κρατικό Βραβείο Κύπρου στην κατηγορία Διήγηµα/Νουβέλα και ήταν υποψήφια για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας 2021. Το Brandy Sour (Εκδόσεις Πατάκη, 2022) βραβεύτηκε µε το Κρατικό Βραβείο Κύπρου στην κατηγορία Μυθιστόρηµα, ενώ κυκλοφόρησε στα αγγλικά (Foundry Editions, Ιούνιος 2023) και είναι υπό έκδοση στα γαλλικά (Editions Heloise d’Ormesson). Το πιο πρόσφατο έργο της που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη είναι το μυθιστόρημα Η κεφαλή του Τσάτσγουερθ (2025). Αναδείχθηκε νικήτρια του λογοτεχνικού Βραβείου της Κοινοπολιτείας 2019 της περιφέρειας Ευρώπης και Καναδά, αλλά και παγκόσµια νικήτρια του διαγωνισµού για το διήγηµά της «Έθιµα θανάτου» που αποτελεί µέρος της Πικρίας χώρας.

Έχει επίσης γράψει το παιδικό βιβλίο Η κουβέρτα του Τζον (Τελεία, 2024), καθώς και θεατρικά έργα για ανεξάρτητες σκηνές και τον Θεατρικό Οργανισµό Κύπρου. Έχει συµµετάσχει σε ανθολογίες διηγηµάτων στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Διηγήµατα της έχουν µεταφραστεί στα αγγλικά, στα γαλλικά, στα ιαπωνικά, στα σέρβικα, στα δανέζικα και στα ιταλικά.