Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου

 

Όρκος σιωπής, όρκος ύπαρξης

Μερικές ιστορίες δε μοιάζουν με τις άλλες. Δεν προορίζονται για να μας διασκεδάσουν, αλλά για να μας συγκλονίσουν, να μας κάνουν να αναρωτηθούμε, να αμφισβητήσουμε όσα θεωρούμε δεδομένα. Η «Ορκισμένη» της Rene Karabash είναι ένα τέτοιο βιβλίο. Βαθιά ποιητικό, απόκοσμα ωμό, και ταυτόχρονα τρυφερό μέσα στην αγριότητα που περιγράφει.

Η ιστορία ξεκινά στην καρδιά της Αλβανίας, σε ένα ορεινό χωριό των Βαλκανίων, όπου ακόμα ισχύει το εθιμικό δίκαιο του Κανούν. Εκεί, οι γυναίκες είναι δεύτερες σε όλα. Στη βούληση, στην ελευθερία, ακόμα και στην ανθρώπινη αξία. Η μόνη διέξοδος για μια γυναίκα που θέλει να ζήσει ελεύθερα, είναι να αρνηθεί τη θηλυκότητά της. Να γίνει ένας ορκισμένος άνδρας. Μια Ορκισμένη. Μια ύπαρξη ανάμεσα στα φύλα, που παίρνει όρκο αγνότητας και εγκαταλείπει κάθε γυναικεία έκφραση, για να μπορέσει να σταθεί στην κοινωνία με τη φωνή που της αρνήθηκαν.

Η πρωταγωνίστρια, η Μπεκιά, είναι ένα κορίτσι που μεγαλώνει μέσα στον φόβο και την καταπίεση, όπως όλες οι γυναίκες της περιοχής, όμως μαθαίνει πράγματα από τον πατέρα της, σαν να ήταν γιος. Μετά από ένα βίαιο γεγονός, επιλέγει να πάρει αυτόν τον όρκο και να ζήσει ως Μάτια. Μακριά από το παρελθόν της, αλλά και από τον εαυτό της. Το σώμα της είναι ακόμα εκεί, θυμίζει όσα δε λέγονται, όσα δεν χωράνε ούτε σε όρκους, ούτε σε κοινωνικά καλούπια.

Η Rene Karabash δεν ακολουθεί τις συμβάσεις της κλασικής αφήγησης. Η «Ορκισμένη» είναι γραμμένη με θραυσματική, ποιητική πρόζα, με κοφτές φράσεις, επαναλήψεις και εκρήξεις συναισθήματος. Ο αφηγητής αλλάζει, το πρόσωπο εναλλάσσεται, το κείμενο σπάει σαν καθρέφτης σε χίλια κομμάτια, για να ανασυνθέσει την ταυτότητα μιας ηρωίδας που ζει στα ρήγματα της κοινωνίας και του εαυτού της. Πότε είναι η Μπεκιά και πότε είναι ο Μάτια αυτός που μας διηγείται την ιστορία τους.

Η γλώσσα της Karabash είναι μαγευτικά σκληρή. Δεν ωραιοποιεί τίποτα. Μιλά για βία, τιμή, πατριαρχία, τραύμα, σιωπή, καταπίεση και, τελικά, για την αναζήτηση της ελευθερίας. Μέσα από τα μάτια της Μπεκιά, βλέπουμε την εσωτερική πάλη ανάμεσα σε αυτό που είμαστε και σε αυτό που μας επιτρέπεται να είμαστε. Η ταυτότητα δεν είναι φύλο – είναι φωνή, επιλογή, δικαίωμα. Και η φωνή της Μπεκιά/Μάτια είναι μια κραυγή που δύσκολα ξεχνάς.

Το βιβλίο είναι τόσο πολιτικό όσο και λογοτεχνικό. Θίγει τον παραδοσιακό ρόλο των φύλων στα Βαλκάνια, φέρνει στο φως μια άγνωστη πτυχή της κοινωνικής ιστορίας, και παράλληλα χτίζει έναν λογοτεχνικό κόσμο γεμάτο εσωτερικότητα και αμφισημία. Δεν είναι ένα εύκολο ανάγνωσμα – ούτε και ένα ανάγνωσμα για όλους. Είναι όμως ένα από αυτά τα βιβλία που μένουν μαζί σου, σε κάνουν να σκεφτείς, να νιώσεις και να βγεις από αυτό λίγο διαφορετικός.

Η «Ορκισμένη» είναι ένα έργο βαθιά ανθρώπινο και ανατρεπτικό, που ισορροπεί ανάμεσα στην ποίηση και την πρόζα, ανάμεσα στο φύλο και στην απάρνησή του. Δεν είναι απλώς ένα queer μυθιστόρημα – είναι μια κραυγή για ελευθερία, μια κατάδυση στην ψυχή μιας γυναίκας που αρνείται να μείνει σιωπηλή. Μια σπαρακτική ιστορία για την ταυτότητα, την αντοχή και τον πόνο του να υπάρχεις όπως εσύ επιλέγεις.

Αν αγαπάς τη λογοτεχνία που ξεπερνά τα όρια της φόρμας και φέρνει στο προσκήνιο φωνές που δεν ακούγονται συχνά, τότε αυτό το βιβλίο είναι για σένα.

 

Εκδόσεις Μεταίχμιο

 

Λίγα λόγια για την συγγραφέα

Η Rene Karabash (Ρενέ Καραμπάς, ψευδώνυμο της Ιρένα Ιβάνοβα, γεν. 1989) γράφει για το θέατρο και τον κινηματογράφο και είναι ηθοποιός. Για τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στην ταινία Δίχως Θεό (2016) βραβεύτηκε σε ευρωπαϊκά φεστιβάλ (Λοκάρνο, Στοκχόλμη κ.ά.). Ποιήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε διάφορες ανθολογίες ανά τον κόσμο, ενώ έχει ιδρύσει μια ακαδημία δημιουργικής γραφής με καθηγητές μερικούς από τους πιο επιφανείς συγγραφείς στη Βουλγαρία. Η Ορκισμένη τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, το σημαντικότερο λογοτεχνικό βραβείο της Βουλγαρίας, ενώ ετοιμάζεται και η κινηματογραφική μεταφορά.