Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου

 

Ο βραβευμένος με Booker Σκοτσέζος συγγραφέας Douglas Stuart, μετά το «Σάγκι Μπέιν» που τάραξε τα νερά, όχι μόνο της Σκοτίας, αλλά και του αναγνωστικού κοινού σε ολόκληρο τον πλανήτη, είναι πλέον γνωστός για την ωμότητα των γραπτών του. Σε αυτό το δεύτερο βιβλίο του επιβεβαιώνει αυτή του την ιδιότητα δίνοντάς μας κάποιες πολύ σκληρές σκηνές, δεδομένων των συνθηκών, που όμως, δυστυχώς, αντικατοπτρίζουν μια αλήθεια που κανείς ποτέ δε θέλησε να δει.

Όταν πια η Θάτσερ έχει απέλθει από την εξουσία, εμείς γνωρίζουμε τον νεαρό Μάνγκο και την οικογένειά του. Ο δεκαπεντάχρονος Μάνγκο είναι το τρίτο παιδί μιας Προτεσταντικής οικογένειας που κατοικεί στις εργατικές συνοικίες της Γλασκόβης. Ο πατέρας του δεν υπάρχει πια. Η μητέρα του δεν ήταν μεγαλύτερη από τον ίδιο όταν έκανε το πρώτο της παιδί, τον Χάμις. Ο Χάμις φαίνεται πως ακολούθησε κι αυτός το παράδειγμα του πατέρα του κι έκανε κι εκείνος μια κόρη σε μικρή ηλικία, εκτός γάμου. Όμως αυτό φαίνεται να είναι συνήθειο σε εκείνο το μέρος της πόλης, εκεί που άνθρωποι ζουν μέσα στην εξαθλίωση, το ποτό, τη φτώχεια, τον πόλεμο ανάμεσα σε Καθολικούς και Προτεστάντες και τη γενικότερη ανέχεια. Σπάνια κάποιο από τα παιδιά αυτής της συνοικίας καταφέρνει να προχωρήσει στη ζωή του και στις σπουδές του, να φύγει από εκεί, να ζήσει μια κανονική ζωή. Ο Μάνγκο το ελπίζει αυτό για την αδερφή του τη Τζόντι, που είναι και αυτή που τον μεγαλώνει στην ουσία.

Με μια αλκοολική μητέρα, συνεχώς απούσα και με τη σκέψη της μόνο στο ποτό και μόνο στον εαυτό της, τα παιδιά μεγαλώνουν στην ουσία μόνα τους και από την καλοσύνη των γειτόνων. Όμως ούτε οι γείτονες είναι σε θέση να βοηθήσουν αποτελεσματικά. Όταν και οι ίδιοι έχασαν τις δουλείες τους, λόγω της πολιτικής της Σιδηράς Κυρίας της Βρετανίας, ανθρακωρύχοι, ναυπηγοί, όλο σχεδόν το εργατικό δυναμικό της Βρετανίας και δη της Γλασκόβης, έχει βρεθεί στον αέρα και χωρίς δουλειά, χωρίς πόρους. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο νεαρός και ευαίσθητος Μάνγκο έχει να αντιμετωπίσει τον αρχηγό της Προτεσταντικής συμμορίας της περιοχής, τον αδερφό του δηλαδή, που προσπαθεί να τον κάνει άντρα βάζοντας στο χέρι του μια λεπίδα και απαιτώντας να τον ακολουθήσει στον πόλεμο.

Όμως ο Μάνγκο δεν μπορεί να κάνει κακό σε κανέναν, Καθολικό ή Προτεστάντη. Σε κανέναν που δεν του έχει φερθεί άσχημα ή χωρίς λόγο. Έχει μάθει να αμύνεται και μπορεί να χτυπήσει αν χρειαστεί, τον έχει εκπαιδεύσει άλλωστε ο αδερφός του πολύ καλά! Είναι ευαίσθητη και καλλιτεχνική ψυχή, μια αγνή ψυχή που δεν ταιριάζει στον βούρκο στον οποίο πατάει και στον οποίο ετοιμάζονται να τον θάψουν όλα όσα απαιτούν από αυτόν. Έτσι, όταν γνωρίσει τον Τζέιμς, ένα αγόρι λίγο μεγαλύτερο από τον ίδιο, που αγαπάει τα περιστέρια, ακούει μουσική και είναι Καθολικός, δε θα το σκεφτεί δεύτερη φορά να γίνει φίλος του. Θα είναι και ο μοναδικός του φίλος. Και κάτι παραπάνω από φίλος, αφού είναι και ο μόνος που τον καταλαβαίνει καθώς φαίνεται. Αυτός και ένας αναπάντεχος σύμμαχος. Ακόμα κι αυτός όμως δε θα μπορέσει να τον σώσει από τον εφιάλτη στον οποίο τον έστειλε η μητέρα του παρέα με δυο αλκοολικούς.

Δεν είναι η πρώτη φορά που έρχομαι σε επαφή με την αθλιότητα την οποία περιγράφει ο συγγραφέας. Θυμάμαι από την παιδική μου ηλικία την Μάργκαρετ Θάτσερ, την πρωθυπουργό της Βρετανίας που κυβερνούσε με πυγμή όχι μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά εμμέσως και τις χώρες που μπορούσε να επηρεάσει στην Ευρώπη και αλλού. Έχοντας διαβάσει περισσότερα για εκείνη την περίοδο, γιατί και πόσα να θυμάται ένα παιδί για την ύφεση και την οικονομική καταστροφή που απειλούσε ολόκληρη τη Γηραιά Ήπειρο, μπορώ να κατανοήσω ως ένα βαθμό τις συνθήκες που επικρατούσαν στις εργατικές κατοικίες, ειδικά αφότου πολλοί έχασαν τη δουλειά τους και δεν υπήρχε προοπτική να βρουν άλλη. Αν τώρα προσθέσει κανείς σ’ αυτό και την έχθρα ανάμεσα σε Καθολικούς και Προτεστάντες, μια έχθρα που μας είναι ιδιαίτερα γνωστή από τα αιματηρά γεγονότα εκείνων των ετών στην Ιρλανδία, έχει ένα κοκτέιλ έτοιμο να εκραγεί. Και οι εκρήξεις αυτές δυστυχώς δε λείπουν…

Οι άθλιες συνθήκες ζωής που περιγράφει ο Stuart είναι δυστυχώς πολύ ακριβείς. Μπορεί να μη με ξάφνιασαν, αλλά δεν ήταν και ότι πιο εύκολο διάβασα. Ούτε όμως και το πιο δύσκολο. Αυτό που με δυσκόλεψε περισσότερο σε αυτό το βιβλίο ήταν η συμπεριφορά της μητέρας του Μάνγκο. Το ότι μεγάλωσε στην ίδια συνοικία, ή την εξαθλίωση, δεν της δίνει κανένα ελαφρυντικό για την απαράδεκτη συμπεριφορά της. Εκτός από το γεγονός ότι ήταν αλκοολική και την ένοιαζε μόνο ο εαυτός της. Εκτός από το γεγονός ότι εγκατάλειψε τα παιδιά της στη μοίρα τους γιατί γνώρισε έναν άντρα στον οποίο δεν είχε καν πει ότι έχει παιδιά. Εκτός από το γεγονός ότι φερόταν και μιλούσε με τον χειρότερο τρόπο στα παιδιά της, είτε νηφάλια είτε μεθυσμένη. Αυτό που με εξόργισε ήταν που έστειλε τον πιο μικρό της, τον πιο αγαπημένο της, τον όμορφό της Μάνγκο, αυτόν που υποτίθεται πως αγαπούσε πιο πολύ, για ψάρεμα παρέα με δυο άγνωστους στην ουσία άντρες που είχε γνωρίσει μόλις πριν από λίγη ώρα σε μια συνάντηση ανώνυμων αλκοολικών. Κι όλο αυτό για να τον κάνουν «άντρα», λες και το ψάρεμα μπορεί να καταφέρει κάτι τέτοιο. Το μόνο που ήθελε ήταν να ξεφορτωθεί ένα πρόβλημα. Το μόνο που κατάφερε ήταν να καταστρέψει την ψυχή του αγοριού.

Κάπου εδώ θα μου πείτε, «μην το παίρνεις σοβαρά, ένα βιβλίο ήταν μόνο, δεν γίνονται αυτά τα πράγματα». Και θα απαντήσω εγώ, ο δικηγόρος του διαβόλου, «είστε σίγουροι πως δεν γίνονται ή πως δεν γίνονταν;»

Αν δεν έχετε διαβάσει τα βιβλία του Stuart, οπλιστείτε με θάρρος και βουτήξτε στα βαθιά.

 

Εκδόσεις Μεταίχμιο

 

 

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Douglas Stuart (Ντάγκλας Στιούαρτ, Γλασκόβη 1976) σπούδασε στο Royal College of Art του Λονδίνου. Ζει και εργάζεται ως σχεδιαστής μόδας στη Νέα Υόρκη. Το Σάγκι Μπέιν είναι το πρώτο του μυθιστόρημα που μεταφράζεται σε 34 γλώσσες. To Ο νεαρός Μάνγκο είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του και μετά την κατάκτηση του Βραβείου Booker δηλώνει πως θα αφοσιωθεί αποκλειστικά στη συγγραφή.