Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου
Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε πολλά νέα θέματα να απασχολούν την κοινή γνώμη με την ελπίδα να μην είναι απλώς κάτι περαστικό, ένα «τρεντ», μια μόδα που σύντομα θα περάσει και θα ξεφουσκώσει χωρίς να αφήσει τίποτα πίσω της. Θέματα που απασχολούν την ειδησεογραφία, όπως ο ρατσισμός και η κατάχρηση εξουσίας, η αντιμετώπιση των ανθρώπων με σεξουαλικές προτιμήσεις που αποκλίνουν από τις πατροπαράδοτες και θρησκευτικά αποδεκτές, αλλά και πιο ευαίσθητα θέματα όπως η κακοποίηση. Πρόσφατα, το κίνημα #MeToo που ξεκίνησε από την Αμερική με καταγγελίες από το χώρο του Χόλιγουντ, γιγαντώθηκε και επεκτάθηκε σε πολλά σημεία του πλανήτη. Από μόνο του σαν θέμα είναι δύσκολο, γιατί ουσιαστικά πρόκειται για τη δημόσια κοινοποίηση μιας πολύ προσωπικής και τραυματικής εμπειρίας, όπως είναι η σεξουαλική κακοποίηση. Οι άνθρωποι που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση και το καταγγείλουν, είναι υποχρεωμένοι να το ζουν ξανά και ξανά, κάθε φορά που λένε την ιστορία τους στην αστυνομία, σε κάποιο δικηγόρο ή οπουδήποτε αλλού τους ζητηθεί, απλά και μόνο για να βρουν το δίκιο τους. Πολλές φορές το θύμα αμφισβητείται και θεωρείται ότι προκάλεσε, αντιλήψεις που θα θέλαμε να έχουν πεθάνει εδώ και αιώνες. Δυστυχώς όμως συνεχίζουν να ισχύουν για κάποιους ανθρώπους. Όμως στην περίπτωση του συγκεκριμένου βιβλίου, έχουμε να κάνουμε με τη σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκου.
Η Βανέσα Γουάι ήταν μόλις δεκαπέντε χρονών όταν τα έφτιαξε με τον καθηγητή των αγγλικών στο οικοτροφείο όπου φοιτούσε. Εκείνος είχε ήδη πατήσει τα σαράντα όταν ξεκίνησε αυτό που η Βανέσα θεωρούσε σχέση. Τώρα, στην ηλικία των τριάντα δύο, μαθαίνει πως μια παλιά μαθήτριά του τον κατηγορεί για σεξουαλική κακοποίηση. Συγκλονισμένη, προσπαθεί να κατανοήσει τι συμβαίνει, τι μπορεί να συνέβη και γιατί έγινε αυτή η καταγγελία. Η ίδια πιστεύει πως η σχέση της με τον Τζέικομπ Στρέιν δεν ήταν κακοποίηση, αλλά έρωτας. Ο πρώτος της έρωτας με έναν άνθρωπο που την αγαπούσε. Τι κι αν ήταν αρκετά μεγαλύτερος; Για εκείνος ήταν ο έρωτας της ζωής του, έτσι της είχε πει.
Το ντεμπούτο της Κέιτ Ελίζαμπεθ Ράσελ βαδίζει στη σημερινή εποχή και ανακινεί λιμνάζοντα νερά, ξυπνώντας κουνούπια και σκνίπες και σκορπώντας τις άσχημες βαριές μυρωδιές που αυτά συνήθως έχουν. Χρησιμοποιεί ένα θέμα που έχει συζητηθεί πολύ και το χειρίζεται με έξυπνο τρόπο, ώστε να αναδείξει όλα τα λάθος πράγματα που μπορούν να συμβούν και μάλιστα όπως θα φαίνονταν μέσα από τα μάτια του θύματος, χωρίς όμως να πέφτει στην παγίδα του μελοδράματος. Οι χαρακτήρες που έχει δημιουργήσει είναι ολοκληρωμένοι και διακριτοί, χωρίς να αποκλίνουν ποτέ από την εικόνα που σχηματίζει ο αναγνώστης σε όλη τη διάρκεια του βιβλίο. Από ένα σημείο και έπειτα σε, ο αναγνώστης αναγνωρίζει τις συμπεριφορές και τις θεωρεί λογικά επακόλουθα των χαρακτήρων που τις εκφράζουν.
Η ηρωίδα της είναι μια έφηβη κοπέλα, φανερά αντικοινωνική, χωρίς φίλους και αρκετά απομονωμένη. Βρίσκεται για δεύτερη χρονιά σε ένα οικοτροφείο που πήγε με δική της πρωτοβουλία, στο οποίο το πιο κοντινό της άτομο είναι η πρώην συγκάτοικος και πρώην φίλη, με την οποία πλέον δεν έχουν επαφή. Είναι στην ουσία ένα μοναχικό παιδί, που αποζητά την προσοχή, σε μια περίοδο της ζωής του που τα πάντα αποκτούν διαφορετική σημασία μέσα από το πρίσμα της αναστάτωσης που φέρνει η εφηβεία. Είναι πολύ εύκολο για κάποιο «θηρευτή» να εκμεταλλευτεί ένα τέτοιο άτομο. Και αυτό ακριβώς κάνει ο καθηγητής, ο οποίος αρχικά κολακεύει την κοπέλα για την εξωτερική της εμφάνιση, μια κίνηση που δε θα περίμενε ποτέ κανείς από εκπαιδευτικό σε μαθητή, τουλάχιστον όχι τόσο ανοιχτά, ενώ στη συνέχεια την επαινεί για το μυαλό της, την εξυπνάδα της και το ταλέντο της στην ποίηση. Κολακεύει και χειρίζεται τι κορίτσι με μαεστρία, κάνοντάς το να πιστεύει πως όλα αυτά που συμβαίνουν μεταξύ τους είναι δική της πρωτοβουλία, ότι δεν του αφήνει περιθώριο να κάνει κάτι διαφορετικό και πως εκείνη κρατάει τα ηνία σε αυτή τη σχέση. Η δουλειά της συγγραφέως ως προς αυτό το κομμάτι είναι εξαιρετική.
Δείχνει πόσο διαφορετικά θα εκλάβει ένας ευάλωτος άνθρωπος την οποιαδήποτε κίνηση και πώς η δίψα για προσοχή, για αναγνώριση, μπορεί να οδηγήσει σε λάθος δρόμο. Έτσι χτίζει τις αντιδράσεις της Βανέσας με βάση την ηλικία της και όλα αυτά που τη χαρακτηρίζουν και χρησιμοποιώντας την απομόνωση και τα συσσωρευμένα συναισθήματα την οδηγεί στη θέση του ανθρώπου που δεν βλέπει καθαρά, που ο χειρισμός που δέχθηκε εγκαταστάθηκε μέσα της και έγινε κτήμα της στο βαθμό που ακόμα και δεκαπέντε χρόνια μετά να μην αναγνωρίζει το λάθος που της έγινε και το κακό που υπέστη. Είναι απίστευτο να βλέπεις πως τα λεγόμενα του Στρέιν έχουν στεριώσει στο μυαλό της που δεν μπορεί να αντιληφθεί το σωστό από το λάθος. Την κακοποίηση από την αγάπη.
Σε μια ηλικία που δε λες εύκολα αυτό που θες ή αυτό που σε ενοχλεί γιατί υπάρχει πάντα ο φόβος για το πως θα αντιδράσει ο άλλος, είναι λογικό πράγματα να κρύβονται, να αποσιωπούνται και να συσσωρεύονται. Όμως θα πρέπει να υπάρχει μια διέξοδος, μια ασφαλής περιοχή, ώστε ο έφηβος να μπορεί να μιλήσει χωρίς να φοβάται πως θα κριθεί. Αν η Βανέσα είχε αυτή την ασφαλή ζώνη, αν είχε κάποιον να μιλήσει, να του εμπιστευτεί τις πιο μύχιες σκέψεις της, ίσως και να είχε σωθεί.
Το βιβλίο αυτό με άφησε γεμάτη έντονα συναισθήματα. Ο θυμός ήταν ένα από αυτά. Θυμός για τον χειριστικό ενήλικα που εκμεταλλεύεται και ενοχοποιεί ένα μικρό κορίτσι. Θυμός για το σχολείο που προσπάθησε να τα κουκουλώσει και έκανε τα στραβά μάτια, διαλέγοντας να πιστέψει την πιο ανώδυνη εκδοχή, όσο σουρεαλιστική κι αν φαινόταν. Θυμός για τους ανθρώπους που θεώρησαν καλή ιδέα να αναγκάσουν μια έφηβη να μιλήσει για κάτι προσωπικό μπροστά σε μια ομάδα ανθρώπων οι οποίοι θα την έκριναν χωρίς κανένα δικαίωμα και χωρίς να υπάρχει καμία λογική πίσω από αυτή την κίνηση, πέρα από το να σταματήσουν κάποιες φήμες. Θυμός για τους γονείς που προτίμησαν να πιστέψουν πως το παιδί τους φέρθηκε ανάρμοστα αντί να σταθούν στο πλάι του και να κινήσουν γη και ουρανό μέχρι να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι. Θυμός για το γεγονός ότι δυστυχώς πολλά από αυτά που διάβασα στο βιβλίο δεν είναι μόνο μυθοπλασία, αλλά συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας. Ευχαριστώ πολύ τη συγγραφέα που κατάφερε να μου δημιουργήσει όλα αυτά τα συναισθήματα και συνέβαλε στο να θέλω να γίνω καλύτερος άνθρωπος και καλύτερος γονιός.
