Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου
Αν κάποιος παρατηρήσει τα βιβλία που διαβάζω, θα δει αρκετά να είναι σχετικά με το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο λόγος είναι απλός. Δεν έχω κάποια «άρρωστη» ανάγκη να διαβάζω για τον πόλεμο και για τον πόνο των άλλων. Θέλω όμως να γνωρίζω και να καταλάβω την ιστορία της χώρας, της ηπείρου, του πλανήτη που ζω. Θέλω να κατανοήσω, στο βαθμό που μπορώ, το σκεπτόμενο ον που ονομάζεται άνθρωπος. Ποια είναι αυτά τα ένστικτα που τον οδηγούν. Ποιες δικαιολογίες προβάλει για να βγάλει το κτήνος που κρύβει μέσα του. Γιατί το κάνει αυτό και πως πραγματικά νιώθει. Αλλά και πόση δύναμη ψυχής χρειάζεται για να παλέψει κάποιος, για να εναντιωθεί στο κακό, για να θελήσει να ζήσει και να κάνει ότι είναι ανθρωπίνως δυνατό για να τα καταφέρει. Καθώς επίσης και πως μπορεί κάποιος να ζήσει μετά από όλα αυτά που έχει κάνει ή όλα αυτά που έχει ζήσει. Είναι η συνείδησή του καθαρή. Κοιμάται ήσυχα τα βράδια; Έχουν πια σταματήσει οι εφιάλτες. Ο φόβος έχει εξαφανιστεί ή φωλιάζει ακόμα κάπου εκεί μέσα στην καρδιά και το μυαλό του.
«Η διερμηνέας» της Annette Hess έρχεται να μας δώσει την εκδοχή του μετά. Μετά τον πόλεμο. Μετά τον Χίτλερ. Μετά που η Γερμανία χωρίστηκε σε Δυτική και Ανατολική. Μετά τον τρόμο, το φόβο και το αίμα που έβαψε τα χέρια τόσων Γερμανών, κυριολεκτικά και μη. Τι γίνεται μετά. Πως έχουν οι Γερμανοί τον πόλεμο στο μυαλό του. Πως αισθάνονται για τους ξένους που ζουν στη χώρα τους. Ποια πιστεύουν ότι ήταν η δική τους συμμετοχή σε όλο αυτό.
Η νεαρή Εύα Μπρουνς ζει με τους γονείς της, τη μεγαλύτερη αδερφή της, που είναι νοσοκόμα σε νεογέννητα βρέφη, και τον μικρότερο αδερφό της που πάει σχολείο, πάνω από το οικογενειακό μαγειρείο. Ο πατέρας της μαγειρεύει και η μητέρα της σερβίρει και έτσι βγάζουν τα προς το ζην. Έχουν βέβαια και κάποιους υπαλλήλους που τους έχουν κοντά τους χρόνια. Η Εύα σχετίζεται με τον Γίργκεν, που προέρχεται από εύπορη οικογένεια και δουλεύει στην οικογενειακή επιχείρηση, ενώ η ίδια εργάζεται ως διερμηνέας σε θέματα αγοροπωλησιών και συμβολαίων. Μια μέρα την καλούν για μια δουλειά διαφορετική από τις άλλες. Θα πρέπει να μεταφράσει από τα Πολωνικά στα Γερμανικά την κατάθεση ενός πρώην κρατούμενου στο στρατόπεδο Άουσβιτς – Μπίρκεναου. Η Εύα σοκάρεται από τα όσα πρέπει να μεταφράσει, όμως σύντομα της γίνεται η πρόταση να αναλάβει χρέη διερμηνέα στη δίκη που πρόκειται να ξεκινήσει σύντομα. Ο Πολωνός διερμηνέας που προοριζόταν αρχικά για τη θέση δεν μπόρεσε να πάρει την πολυπόθητη άδεια.
Η Εύα το σκέφτεται πολύ σοβαρά να δεχθεί τη θέση, όμως κανείς δε φαίνεται να συμφωνεί. Ο αρραβωνιαστικός της δε θέλει εκείνη να εργάζεται. Την προτιμά να μένει στο σπίτι και να εξαρτάται εξ ολοκλήρου από εκείνος. Η αδερφή της αδιαφορεί. Οι γονείς της της λένε ότι δεν είναι πολύ καλή ιδέα και ότι η όλη διαδικασία θα της φέρει μόνο στεναχώρια και άσχημες στιγμές, όμως φαίνεται να αφήνουν πάνω της την απόφαση, ακόμα κι αν δε συμφωνούν. Όταν η δίκη ξεκινά, η Εύα έρχεται αντιμέτωπη με τα εγκλήματα της πατρίδας της και των συμπολιτών της. Η ίδια δεν ήταν παρά ένα πολύ μικρό παιδί εκείνη την εποχή, όμως με το πέρας των ημερών και των μαρτυριών, αρχίζει να νιώθει εκείνη την εποχή οικεία. Ο τετράχρονος εαυτός έχει αποθηκεύσει κάποιες μνήμες που σιγά σιγά έρχονται στην επιφάνεια. Και τότε αρχίζει να αναρωτιέται τι έκαναν οι δικοί της άνθρωποι στον πόλεμο.
Η «Δεύτερη Δίκη του Άουσβιτς» όπως έχει μείνει στην ιστορία, είναι μια σειρά από δίκες που διεξήχθηκαν από το 1963 έως το 1965 και δε βασίστηκαν στον νομικό ορισμό των εγκλημάτων κατά της Ανθρωπότητας, όπως αυτά αναγνωρίζονται από τη διεθνή νομοθεσία, αλλά σύμφωνα με τους νόμους της Ομοσπονδιακής Γερμανίας. Καθώς λοιπόν οι κατηγορούμενοι δεν μπορούσαν να κατηγορηθούν για εγκλήματα που διέπραξαν ενώ εκτελούσαν εντολές, με αποτέλεσμα όλη η ευθύνη του πολέμου και των εγκληματικών πράξεων να μεταφερθεί σε λίγους στην κορυφή της Χιτλερικής μηχανής, η βαρύτητα έπεσε σε εγκλήματα που διέπραξαν οι ίδιοι, με τη δική τους θέληση και δική τους απόφαση. Από τους 22 κατηγορούμενους οι 6 έλαβαν ισόβια ποινή, 11 έλαβαν ποινή φυλάκισης από 3 έως 14 έτη και 5 αθωώθηκαν. Υπό την παραπάνω λογική, εικάζεται πως η πλειοψηφία των Γερμανών πολιτών θεωρεί ότι ο πόλεμος και τα όλα τα δεινά που έφερε ήταν αιτία και ευθύνη της υψηλής ιεραρχίας των Ες Ες και πως στην πλειονότητά του, ο Γερμανικός λαός τελούσε υπό κατοχή και τρομοκρατία. Βλέποντας τα γεγονότα και όλα τα στοιχεία από απόσταση, και μαθαίνοντας όλο και περισσότερα από όσα συνέβαιναν στα στρατόπεδα συγκέντρωση και εξόντωσης καλούμαστε να συνειδητοποιήσουμε, τόσο εμείς οι εξωτερικοί παρατηρητές, όσο και ο λαός της Γερμανίας πως αυτή η σκέψη είναι τουλάχιστον γελοία. Δεν ήταν μόνο ένας άνθρωπος που έφερε τόσο κακό και πόνο σε τόσα εκατομμύρια ανθρώπους. Δεν πήρε την εξουσία από μόνος του. Είχε πολλούς ένθερμους υποστηρικτές σε ολόκληρη τη Γερμανία. Όμως όπως σε κάθε περίπτωση, έτσι και σε αυτή, ο άνθρωπος δε θέλει να θυμάται τα άσχημα. Δεν παραδέχεται ότι φταίει. Θεωρεί ότι έπραξε σωστά ή ότι τον ανάγκασαν…
Η συγγραφέας προσπαθεί να κατανοήσει το παρελθόν της χώρας της και τον τρόπο με τον οποίο αντέδρασαν οι συμπολίτες της ή οι πρόγονοί της. Γι’ αυτό άλλωστε παρουσιάζει την ιστορία της οικογένειας της Εύας με τον τρόπο που το κάνει. Ακόμα, διάσπαρτα μέσα στο κείμενο θα βρει κανείς κι άλλα στοιχεία που συμβάλουν στην εικόνα και τα πιστεύω του Δυτικο-Γερμανού πολίτη του 1963.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η ΑΝΕΤ ΧΕΣ μεγάλωσε στο Ανόβερο και σήμερα ζει στην Κάτω Σαξονία. Σπούδασε ζωγραφική και εσωτερική διακόσμηση και αργότερα τεχνική σεναρίου. Δούλεψε ως δημοσιογράφος και βοηθός σκηνοθέτη, πριν αρχίσει την επιτυχημένη καριέρα της ως σεναριογράφος. Οι βραβευμένες και δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές της Weissensee, Ku’damm 56 και Ku’damm 59 πιστεύεται ότι συνέβαλαν στην αναγέννηση της γερμανικής τηλεόρασης. Έχει αποσπάσει πολλά βραβεία, όπως το Grimme, το Βραβείο της Φρανκφούρτης και το Βραβείο της Γερμανικής Τηλεόρασης.
