Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου
Σε μια πολύ ωραία εκδήλωση βρέθηκα εχθές το απόγευμα και απόλαυσα μια συζήτηση για τα βιβλία που όλοι αγαπάμε. Στα πλαίσια του Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία Εν Αθήναις) που διοργανώνεται αυτές τις μέρες, τα μέλη των λεσχών ανάγνωσης «Bookworm», «Booktalks» και «Βιβλιοταξιδευτές» είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά και να συνομιλήσουν με τη συγγραφέα Ιρένε Βαγιέχο στην ταράτσα του Ινστιτούτου Θερβάντες. Η συγγραφέας του πολυδιαβασμένου βιβλίου «Πάπυρος» μοιράστηκε μαζί μας προσωπικές εμπειρίες αλλά και το πάθος της για τα βιβλία, τη γραφή, την ανάγνωση και τα γράμματα γενικότερα που ενώνουν τους ανθρώπους από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Σημαντικός παράγοντας της όμορφης βραδιάς, η παρουσία της μεταφράστριας του βιβλίου στην Ελλάδα, Κλεοπάτρας Ελαιοτριβιάρη, η οποία με την καλή της διάθεση έπαιξε το ρόλο της διερμηνέα τόσο για το κοινό, όσο και για τη συγγραφέα.
Η αγάπη της Βαγιέχο για τα βιβλία ξεκίνησε από νωρίς, όσο ακόμα εκείνη ήταν ένα μικρό παιδί που δεν ήξερε ακόμα να διαβάζει. Άκουγε τις ιστορίες που τις διηγούνταν οι γονείς της ενώ έβλεπε μπροστά της τις γραμμές με εκείνες τις μαύρες μουντζούρες που πιο πολύ σε μικρά έντομα της έφερναν. Θαύμαζε τότε τους μεγάλους που μπορούσαν να αντιληφθούν τη μαγεία που έκρυβαν όλα εκείνα τα μικρά έντομα στη σειρά, γιατί μόνο η μαγεία θα μπορούσε να προσφέρει κάτι τόσο μοναδικό όπως αυτό που έβλεπε μπροστά της. Μέχρι που μυήθηκε και η ίδια σε αυτή τη μαγεία και δεν έπαψε ποτέ να βουτά στις ιστορίες.
Η ίδια, εκτός από το να διαβάζει βιβλία από παιδί ακόμα, έχει γράψει μυθιστορήματα, παιδικά βιβλία και αρθρογραφεί εδώ και χρόνια για τι βιβλίο. Θέλησε όμως τώρα να γράψει ένα δοκίμιο για τον σύγχρονο κόσμο. Μερικές φορές, για να δούμε αυτό που έχουμε μπροστά μας, για να δούμε ολόκληρη την εικόνα, πρέπει να κάνουμε μερικά βήματα πίσω. Αυτό ακριβώς κάνει και στον «Πάπυρο», απλά σε άλλη κλίμακα. Πηγαίνει στο παρελθόν, για να μπορέσει να κατανοήσει το παρόν. Όλες οι ιστορίες που επιλέχθηκαν για να μπουν στο βιβλίο, επιλέχθηκαν με βάση αυτό ακριβώς το κριτήριο. Να ρίξουν φως σε όσα συμβαίνουν σήμερα με βάση όσα συνέβησαν στο παρελθόν. Στα δώδεκα χρόνια που πέρασε αρθρογραφώντας για την επικαιρότητα, το έκανε με ένα ιδιαίτερο τρόπο. Ανέλυε την επικαιρότητα με βάση δεδομένα και ιστορίες του παρελθόντος, και της αρχαιότητας ειδικότερα. Ήταν ένα πείραμα που συμφώνησε με τον εκδότη της στον τύπο και κατέληξαν πως ήταν μια σοφή επιλογή.
Δεν ήθελε να γράψει ένα δοκίμιο με την αυστηρή έννοια του δοκιμίου και την αντίστοιχα αυστηρή γλώσσα. Ήθελε να γράψει ένα βιβλίο που θα διαβάσουμε και θα μας μείνει. Κατά τη Βαγιέχο, η καρδιά είναι μέρος του μυαλού. Αυτό που μας μένει στο μυαλό τελικά, είναι αυτό που μας συγκίνησε, αυτό που μας συγκλόνισε, που μας έκανε να νιώσουμε έντονα συναισθήματα. Είναι κάτι που έχει παρατηρήσει και με του φοιτητές της στο πανεπιστήμιο. Αυτό που θα τους μείνει από όσα θα διδαχθούν θα είναι οτιδήποτε ανεκδοτολογικό, οτιδήποτε περιέχει σασπένς ή κάποιο μύθο. Δημιουργούν ένα Σωκρατικό διάλογο με τους φοιτητές της, όπου, σαν να μαζεύονται όλοι σε ένα κύκλο, γύρω από μια φωτιά, μοιράζονται εμπειρίες, συναισθήματα, αναμνήσεις. Έτσι το μάθημα δεν είναι πλέον απλό μάθημα αλλά γίνεται βίωμα. Αυτή την αίσθηση ήθελε να δώσει και στους αναγνώστες του «Παπύρου», ανθρώπους από όλο τον κόσμο και ανθρώπους που μπορεί να προέρχονται από διαφορετικά περιβάλλοντα.
Οι λέξεις έχουν τη δύναμη να ανασταίνουν. Πόσο δυνατή η πρόταση αυτή της συγγραφέως! Η ίδια σκεφτόταν τον Όμηρο και πόσο δύσκολο θα ήταν εκείνους τους καιρούς να φτιάξει λέξεις οι οποίες θα έμεναν τόσο στο χρόνο όσο και στο μυαλό των ανθρώπων. Όμως αυτό δεν κάνουν και όλοι οι σύγχρονοι συγγραφείς; Τι κι αν βιβλιοθήκες σαν της Αλεξάνδρειας, ή του Ιράκ ή του Κοσσόβου ή τόσες άλλες που δε γνωρίζουμε, καταστρέφονται; Όσο υπάρχουν άνθρωποι που αγαπάνε τα βιβλία, όπως οι αναγνώστες, οι βιβλιοπώλες, οι συγγραφείς, οι αντιγραφείς, τα βιβλία θα συνεχίσουν να υπάρχουν! Ιδιαίτερη μνεία έκανε επίσης και στους μεταφραστές, τους ανώνυμους ήρωες της λογοτεχνίας που οφείλουμε να αναγνωρίσουμε. Οι μεταφραστές είναι αυτοί που ουσιαστικά μεταφέρουν τα βιβλία στον χρόνο και στον χώρο. Είναι αυτοί που επιτρέπουν στις ιδέες να μεταφέρονται σε όλο τον κόσμο. Είπε χαρακτηριστικά, πως οι συγγραφείς δημιουργούν την εθνική λογοτεχνία. Οι μεταφραστές όμως είναι αυτοί που δημιουργούν την παγκόσμια λογοτεχνία.
Ένα ακόμη θέμα που έθιξε η συγγραφέας ήταν το πως παρουσιάζονται οι βιβλιοθηκονόμοι και οι γυναίκες γενικότερα στην ιστορία. Αναφέρθηκε σε μια ταινία εποχής, όπου κάποιος θέλοντας να περιγράψει τι κακό θα μπορούσε να είχε συμβεί σε μια γυναίκα, είπε πως αν δεν γνώριζε τον σύζυγό της στο παρελθόν, τώρα θα ήταν μια βιβλιοθηκονόμος! Αντί να είναι μια όμορφη γυναίκα θα ήταν μια γυναίκα άχρωμη, θλιμμένη, άσχημη, με μαλλιά πιασμένα σε σφιχτό κότσο και αγκαλιά με βιβλία. Δημιούργησε δηλαδή, μια άσχημη εικόνα που όμως δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα, καθώς, όπως η ίδια μας είπε, εκείνη την εποχή στην Αμερική, υπήρχαν έφιππες βιβλιοθηκονόμοι, που ως άλλες Αμαζόνες, ταξίδευαν σε ολόκληρη τη χώρα για να μεταφέρουν βιβλία. Ένα ακόμα παράδειγμα για το πόσο λανθασμένα παρουσιάζονται οι γυναίκες στην ιστορία, ήταν το παράδειγμα της Κλεοπάτρας της Αιγύπτου. Αυτό που όλοι γνωρίζουμε και θυμόμαστε είναι πως επρόκειτο για μια πολύ όμορφη γυναίκα που σαγήνευε τους αυτοκράτορες για να πετύχει τους στόχους της. Αυτό που δε γνωρίζουμε είναι πως ήταν μια πολύ έξυπνη και πολύγλωσση γυναίκα. Γνώριζε όλες τις γλώσσες των υπηκόων της, και ήταν πολλές! Οι γυναίκες λοιπόν στην ιστορία δεν παρουσιάζονται όπως πραγματικά είναι, αλλά έχουν γίνει περισσότερο γνωστές για την ομορφιά και τα κάλλη τους.
Μελετώντας την ιστορία, την αρχαιότητα αλλά και τα νεότερα ευρήματα, καταλήγουμε μας λέει να πιστέψουμε πως οι μύθοι της αρχαιότητας είναι πιο κοντά στην αλήθεια από ότι περιμέναμε. Για παράδειγμα ο μύθος της αρπαγής της Ευρώπης, που ήταν πριγκίπισσα Φοινικικής καταγωγής. Η αρπαγή της ήταν που ώθησε τον αδερφό της το Κάδμιο να εφεύρει τη γραφή. Η γραφή λοιπόν, ξεκίνησε από τους Φοίνικες και μεταφέρθηκε στους Έλληνες, οι οποίοι εξέλιξαν έπειτα το αλφάβητο από το οποίο προέκυψαν κι άλλα όπως το Λατινικό και το Κυριλλικό αλφάβητο. Αυτή την προσφορά των Φοινίκων οι Έλληνες την αναγνωρίζουν, όπως φαίνεται μέσα από τις ανταλλαγές των πολιτισμών και των πολιτιστικών στοιχείων.
Αυτά και πολλά ακόμα συζητήθηκαν σε αυτή την υπέροχη εκδήλωση! 
