Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου
Όσο διαβάζω για τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, τόσο μαθαίνω άγνωστες πτυχές της ιστορίας. Δεν ξέρω αν θα καταφέρω ποτέ να διαβάσω για όλα όσα έκαναν οι άνθρωποι για να σώσουν τους συνανθρώπους τους που κινδύνευαν και για να πολεμήσουν τον Άξονα, όμως σε αυτό το βιβλίο κατάφερα να μάθω κάτι ακόμα. Διαβάζοντας την ιστορία της Εύα Τράουμπε έμαθα για το πως, η Αντίσταση, δημιουργούσε πλαστές ταυτότητες για τους ανθρώπους και κυρίως τα παιδιά που προσπαθούσε να προστατεύσει και στη συνέχεια να φυγαδεύσει στην Ελβετία.
Η ιστορία μας ξεκινάει το 2005 με την Εύα, μια ηλικιωμένη βιβλιοθηκονόμο στη Φλόριντα, να διαβάζει στην εφημερίδα ένα άρθρο για ένα βιβλίο που βρίσκεται στην Κεντρική Εθνική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου. Οι βιβλιοθηκονόμοι εκεί προσπαθούν να επιστρέψουν τα κλεμμένα βιβλία πίσω στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους, όμως το συγκεκριμένο βιβλίο περιέχει ένα κώδικα που δεν μπορούν να αποκρυπτογραφήσουν. Η Εύα σαστίζει μιας και γνωρίζει πολύ καλά και το βιβλίο αλλά και τον κώδικά του. Είναι το Βιβλίο των Χαμένων Ονομάτων, ένα βιβλίο που δεν περίμενε να ξαναδεί ποτέ και που τις φέρνει πολλές μνήμες από το παρελθόν.
Το 1942, στο υπό Γερμανική κατοχή Παρίσι, η Εύα είναι φοιτήτρια στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης. Βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου όπου δουλεύει για το διδακτορικό της στην Αγγλική Λογοτεχνία, όταν μαθαίνει, εμπιστευτικά, από ένα συμφοιτητή της πως πρόκειται να γίνουν συλλήψεις είκοσι χιλιάδων Εβραίων. Προσπαθεί να πείσει τους γονείς της να εγκαταλείψουν το Παρίσι, αλλά δεν τα καταφέρνει. Ο πατέρας της την ενημερώνει πως έχει φροντίσει να αποκτήσει εκείνη τουλάχιστον πλαστή ταυτότητα. Πιστεύει πως αφού η Εύα έχει γεννηθεί στο Παρίσι, σε αντίθεση με τους γονείς της που ήρθαν από την Πολωνία, δεν κινδυνεύει από τις συλλήψεις. Τη νύχτα των συλλήψεων, η Εύα και η μητέρα της δεν είναι στο σπίτι, έτσι οι Γάλλοι αστυνομικοί που έρχονται και για τους τρεις τους παίρνουν μόνο τον πατέρα της. Η ίδια και η μητέρα της, με πλαστά χαρτιά που φτιάχνει η ίδια η Εύα καταφεύγουν σε μια ορεινή πόλη στην Ελεύθερη Ζώνη με την ελπίδα να σώσουν τον πατέρα της και να διαφύγουν στην Ελβετία. Εκεί, η Εύα θα ενωθεί με την τοπική ομάδα της Αντίστασης και θα πλαστογραφήσει χιλιάδες έγγραφα και ταυτότητες για παιδιά Εβραίων που χωρίστηκαν από τους γονείς τους και που πρόκειται να δραπετεύσουν στην ουδέτερη Ελβετία. Με τη βοήθεια του τοπικού ιερέα και ενός όμορφου πλαστογράφου, η Εύα θα σώσει χιλιάδες παιδιά, τα ονόματα των οποίων θα κωδικοποιήσουν στο Βιβλίο των Χαμένων Ονομάτων ώστε να μη χαθεί η πρότερη ταυτότητά τους και να μπορέσουν να ενωθούν κάποια στιγμή με τους δικούς τους.
Είχα διαβάσει για τους ανθρώπους της Γαλλικής Αντίστασης που βοηθούσαν συμπολίτες τους αλλά και στρατιώτες των συμμάχων να διαφύγουν δυτικά στην Ισπανία, μέσω της λεγόμενης Γραμμής του Αηδονιού. Τώρα διάβασα και για το τι γινόταν στα Ανατολικά της χώρας και πως μια ολόκληρη πόλη είχε στήσει ένα δίκτυο ικανό ώστε να σώσει κυρίως παιδιά αλλά και Γάλλους πολίτες ή στρατιώτες των συμμάχων. Γενναίοι άνθρωποι όλοι τους που με εξυπνάδα, ευρηματικότητα και αυτοθυσία έκαναν αυτό που θεωρούσαν χρέος τους.
Η αφήγηση γίνεται στις δύο αυτές χρονικές περιόδους, με έμφαση σε αυτή του παρελθόντος κατά το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου. Μέσα από μια κινηματογραφική πλοκή, γινόμαστε κι εμείς μέρος της ιστορία της Εύας, του Ρέμι και του pere Κλεμάν στο Ορινιόν και της μικρής αλλά θαυματουργής τους ομάδας. Μαζί τους ερωτευόμαστε, απογοητευόμαστε, θρηνούμε απώλειες και ελπίζουμε για ένα καλύτερο μέλλον, για μια ελεύθερη ζωή όπου όλοι οι άνθρωποι θα είναι ίσοι και κανείς δε θα κινδυνεύει. Για μια ζωή όπου δε θα παίζει ρόλο η θρησκεία.
Όπως μας λέει και η συγγραφέας στο σημείωμά της στο τέλος του βιβλίου, η Εύα δεν ήταν πραγματικός χαρακτήρας όπως και δεν υπήρξε πραγματικό Βιβλίο των Χαμένων Ονομάτων. Υπήρξαν όμως πραγματικοί παραχαράκτες και πλαστογράφοι, Εβραίοι και μη, γυναίκες ανάμεσά τους, που βοήθησαν με αυτόν το τρόπο πολλά παιδιά Εβραίων να διαφύγουν τον κίνδυνο και να περάσουν στην ουδέτερη Ελβετία. Πραγματικότητα είναι επίσης και το γεγονός πως οι Γερμανοί έκλεψαν πολλά βιβλία μεγάλης αξίας από όλα τα μέρη στα οποία βρέθηκαν, όχι μόνο από τη Γαλλία.
Όπως κι άλλα βιβλία πριν από αυτό, έτσι και με «Το Βιβλίο των Χαμένων Ονομάτων» βλέπουμε το πραγματικό πρόσωπο των ανθρώπων σε καιρό πολέμου. Κάποια πρόσωπα παραμένουν ανθρώπινα, κάποια άλλα πάλι, όχι.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Κριστίν Χάρμελ είναι Αμερικανίδα συγγραφέας, τα βιβλία της οποίας έχουν μεταφραστεί σε τριάντα γλώσσες και έχουν συμπεριληφθεί στις λίστες των New York Times.
Έχει γράψει περισσότερα από δώδεκα βιβλία, μεταξύ των οποίων τα: The forest of vanishing stars, The room on Rue Amélie, The sweetness of forgetting και When we meet again. Είναι συνιδρύτρια και συμπαρουσιάστρια της δημοφιλούς ιστοσελίδας Friends and Fiction, όπου δημοσιεύονται άρθρα και συνεντεύξεις για τη συγγραφή βιβλίων.
Ζει στο Ορλάντο της Φλόριντα με την οικογένειά της.
