Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου
Μου αρέσει να διαβάζω βιβλία που προτάθηκαν για βραβεία και να σχηματίζω τη δική μου άποψη για το αν τελικά άξιζαν να είναι υποψήφια ή όχι. Ένα τέτοιο βιβλίο είναι και «Η αποικία» που ήταν στη μακρά λίστα για το Booker 2022 και που κατά τη γνώμη μου είχε κάθε λόγο να βρίσκεται εκεί.
Το καλοκαίρι του 1979, δύο ξένοι θα φτάσουν σε ένα νησί στα δυτικά των ακτών της Ιρλανδίας. Ο ένας τους είναι Άγγλος ζωγράφος που επισκέπτεται το νησί για πρώτη φορά, αφού είδε την απαράμιλλη ομορφιά των γκρεμών του σε κάποιο βιβλίο. Η δουλειά του βρίσκεται σε τέλμα και προσπαθεί να κάνει κάτι για να πάρει η τέχνη του και πάλι τα πάνω της. Αποφασίζει λοιπόν να στείλει τα πράγματά του με το μεγάλο πλοίο, ενώ ο ίδιος θα χρησιμοποιήσει τον παραδοσιακό τρόπο για να διασχίσει αυτό το κομμάτι του Ατλαντικού. Δεν αντέχει όμως και πολύ τη θάλασσα κι έτσι δε δίνει εξ αρχής και την καλύτερη εντύπωση. Ο κύριος Λόιντ αντιπροσωπεύει τους αποίκους, αυτούς που ο ΙΡΑ πολεμάει για την ελευθερία της Ιρλανδίας.
Ο δεύτερος είναι ένας Γάλλος γλωσσολόγος, ο Ζαν-Πιερ Μασόν, ή αλλιώς Ζι Πι, και αυτό είναι το πέμπτο του καλοκαίρι στο νησί. Ο Ζι Πι μελετάει την Ιρλανδική γλώσσα, μια γλώσσα αρχαία, βασισμένη στα Γαελικά, που τείνει να εξαφανιστεί. Η έρευνά του αναμένει να του δώσει την έδρα που χρειάζεται στο Πανεπιστήμιο και χαίρεται τόσο πολύ για όσα έχει μάθει κοντά σε αυτούς τους ανθρώπους. Δεν ενθουσιάζεται καθόλου όταν βλέπει έναν Άγγλο στο νησί, καθώς αυτομάτως σκέφτεται πόσο θα επηρεάσει η άφιξή του τους κατοίκους και τι θα σημαίνει αυτό για τη γλώσσα τους. Όμως ούτε ο Λόιντ χαίρεται πολύ για τον Μασόν. Όταν πλήρωσε για τη μεταφορά και τη διαμονή του εκεί, πίστευε ότι θα ήταν ο μόνος ξένος και ότι θα είχε την ησυχία που χρειάζεται για να δουλέψει.
Έτσι, μια διαμάχη ξεσπά ανάμεσά τους, ανάμεσα στον υποστηρικτή της γλώσσας που πάει να εξαφανιστεί και στον αποικιοκράτη που επιβάλει τη δική του γλώσσα. Και σαν να μην έφτανε αυτό, την ίδια περίοδο η Ιρλανδία βάφεται κόκκινη από τις ταραχές που ξεσπούν σε ολόκληρο το νησί. Ο ΙΡΑ παλεύει για την ανεξαρτησία της χώρας και με βομβιστικές επιθέσεις αποδυναμώνει τον εχθρό. Οι Καθολικοί είναι στο στόχαστρο και πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν, ανάμεσά τους αρκετοί αθώοι και παιδιά. Γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της χώρας, ίσως και περισσότερο από την παρουσία των αποίκων.
Η συγγραφέας «παίζει» με το θέμα της αποικίας, όπως παίζει ο ήλιος με τα σύννεφα. Είναι εκεί, κρύβεται, αλλά ξαναβγαίνει με ολόκληρη την λαμπρότητά του. Η Ιρλανδία είναι μία ακόμα από τις αποικίες της Αγγλίας. Για τους Άγγλους αυτό θεωρείται κάτι καλό, μιας που πιστεύουν πως συνέβαλαν στην πρόοδο και την εξέλιξη κάθε χώρας που αποίκισαν. Δεν μπορούν καταλάβουν γιατί είναι κακό οι πολίτες των χωρών αυτών να μιλούν αγγλικά; Τι πειράζει αν χαθεί η γλώσσα τους και κατά συνέπεια και η ταυτότητά τους; Για τους Ιρλανδούς όμως οι Άγγλοι είναι ο εχθρός. Τους πήραν τη χώρα τους, τους πήραν τη γλώσσα τους, τους κλέβουν τους πόρους τους και τώρα θα τους κλέψουν και τις ιδέες ενός μικρού αγοριού. Γιατί σ’ αυτό το νησί, η οικογένεια που φιλοξενεί τους δύο ξένους έχει ένα αγόρι, τον Τζέιμς, που του αρέσουν οι ζωγραφιές του κυρ Λόιντ και που θέλει να μάθει κι εκείνος να ζωγραφίζει. Ο Τζέιμς τονίζει στον Λόιντ τα λάθη που κάνει, που δεν βλέπει πώς το φως πέφτει στη θάλασσα και πώς θα μπορούσε να κάνει τα έργα του καλύτερα. Κι ο Λόιντ μαθαίνει στο Τζέιμς να ζωγραφίζει και βλέπει πως ο μικρός έχει έμφυτο ταλέντο και τα έργα του είναι αυτά που θα προτιμούσε να εκθέτει η γυναίκα του στην γκαλερί, τα μοντέρνα και διαφορετικά, αυτά που ζητάει ο κόσμος και όχι επαναλήψεις παλιότερων έργων, όπως είναι τα δικά του.
Κι από την άλλη, ο Ζι Πι, ο έτερος αποικιοκράτης, που νομίζει ότι είναι ανώτερος από τον Λόιντ, γιατί ο ίδιος δεν προσπαθεί να αλλάξει τη γλώσσα κανενός. Ο ίδιος όμως απαρνήθηκε τη γλώσσα της Αλγερινής μητέρας του, δεν προσπάθησε καν να τη μάθει και προτίμησε να κρατήσει τα Γαλλικά του πατέρα του, ενός ανθρώπου που είχε πολεμήσει στην Αλγερία, ενός αποικιοκράτη. Πόσο αστείο αλήθεια! Ο γιος του αποικιοκράτη, κατηγορεί τον Άγγλο για αποικιοκρατία, ξεχνώντας πως και ο δικός του λαός είναι ένοχος για το ίδιο ακριβώς έγκλημα.
Αυτό το μικρό νησί, μια αποικία. Ολόκληρη η Ιρλανδία, μια αποικία. Τα ταραγμένα χρόνια της Ιρλανδίας που θα μείνουν για πάντα στην ιστορία να θυμίζουν τους βάναυσους θανάτους. Αυτοί οι θάνατοι που στην αρχή του βιβλίου ήταν απλά ειδήσεις στο ραδιόφωνο, έγιναν στο τέλος μέρος της ιστορίας. Ο φόβος της μάνας για το παιδί της. Για το κακό που έχουν προκαλέσει οι Ιρλανδοί στους Άγγλους και που μπορεί να γίνει λόγος αντιποίνων για το γιο της. Αυτή η μάνα που όλοι τη διεκδικούν, λες και έχουν το δικαίωμα, όμως ο νους της και η καρδιά της είναι στον πνιγμένο άντρας της, αυτόν που ποτέ δε θα γυρίσει. Όμως ποιος τη ρώτησε αυτή τι θέλει; Ποιος αποικιοκράτης ρώτησε ποτέ την αποικία του τι θέλει;
Η Audrey Magee μέσα από αυτό το πολυεπίπεδο μυθιστόρημα ανοίγει μια χαραμάδα στην ιστορία της χώρας της και τα αισθήματα των συμπατριωτών της. Μέσα από τους εσωτερικούς μονόλογους των ηρώων της, που τόσο δεξιοτεχνικά εναλλάσσονται με τους διαλόγους, η συγγραφέας μας βάζει στη θέση όλων όσων έχουν κάτι να πουν σε αυτή την ιστορία. Η εναλλαγή αυτή γίνεται τόσο ομαλά που όχι απλά καταλαβαίνουμε πότε είναι διάλογος και πότε εσωτερικός μονόλογος, αλλά νιώθουμε και τα συναισθήματα που βιώνουν οι ήρωες. Με λίγα λόγια, ένα καταπληκτικό βιβλίο!
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα:
Η Audrey Magee γεννήθηκε στην Ιρλανδία και ζει στο Γουίκλοου. Εργάστηκε για πολλά χρόνια ως δημοσιογράφος για μεγάλες εφημερίδες, όπως οι Times, Irish Times, Guardian και Observer. Το πρώτο της μυθιστόρημα, The Undertaking, ήταν στη βραχεία λίστα για το Women’s Prize for Fiction και για τα Irish Book Awards. Ήταν επίσης υποψήφιο για το Dublin Literary Award και για το βραβείο ιστορικού μυθιστορήματος Walter Scott. Έχει μεταφραστεί σε δέκα γλώσσες και πρόκειται να γίνει ταινία. Η Αποικία, το δεύτερο μυθιστόρημά της, ήταν στη μακρά λίστα για το βραβείο Booker 2022 και στη βραχεία λίστα για το βραβείο Orwell πολιτικού μυθιστορήματος 2022.
