Γράφει η Βιργινία Σπυράτου*
Σκεφτείτε ότι βρίσκεστε σε έναν σταθμό τρένου, για παράδειγμα στον Κεντρικό Σιδηροδρομικό Σταθμό του Βερολίνου. Εκεί περιμένετε το τρένο σας για να ταξιδέψετε σε μια άλλη πόλη. Δεν πρόκειται για επαγγελματικό ταξίδι, οπότε δεν απασχολείτε το μυαλό σας με στρατηγικές και επιχειρηματικά σχέδια. Ούτε σας περιμένει στον προορισμό σας ο καλός σας ή η καλή σας, έτσι δεν είστε συναισθηματικά φορτισμένοι. Και δεν επιστρέφετε στο πατρικό σας, ώστε να είστε ταραγμένοι και νευρικοί και να ψάχνετε ευκαιρία να ακυρώσετε το ταξίδι. Απλώς ξέρετε ότι θα περιμένετε τις επόμενες πέντε ώρες για το τρένο σας και έχετε αποφασίσει να τις περάσετε στην καφετέρια του σταθμού. Έχετε μαζί σας το βιβλίο σας και εφημερίδες και μουσική, αλλά το μόνο που θέλετε να κάνετε είναι να πιείτε τον καφέ σας και να αφεθείτε να γίνετε μέρος του όλου. Να ενσωματωθείτε στον κόσμο.
Κάποια στιγμή, στέκεται στο μπαρ δίπλα σας μια νεαρή γυναίκα, που μιλάει στο κινητό της λίγο πιο δυνατά απ’ όσο θεωρείται ευγενικό. Την ακούτε να εξιστορεί στον συνομιλητή της πως γνώρισε τον άντρα της αμέσως αφού η σπιτονοικοκυρά της τής διάβασε στο φλιτζάνι ότι θα τον συναντήσει πάνω σε «τρία» -τρεις μέρες, τρεις μήνες, τρία χρόνια… Και, κοίτα να δεις πράγματα, όντως της χτύπησε το κουδούνι ο έρωτας της ζωής της στις τρεις ακριβώς.
Πριν καν προλάβετε να αγανακτήσετε με την ανθρώπινη αφέλεια, τραβάει την προσοχή σας η κυρία που κάθεται με βουή και μανία στο διπλανό σας τραπέζι, η οποία προσπαθεί σε έντονο ύφος να πείσει τη συνοδό της για το εξής: Στην τελευταία εκδρομή της στο δάσος, είχε σώσει τη ζωή μιας συνοδοιπόρου της, μόνο και μόνο επειδή έκανε αυτό που ξέρει καλύτερα, να κουτσομπολεύει! Αν δεν ήταν το κουτσομπολιό της και η ατέρμονη φλυαρία της, ακόμα χαμένη στο δάσος θα ήταν η άλλη, σαν γερασμένη κοκκινοσκουφίτσα!
Θα θέλατε να ακούσετε περισσότερες λεπτομέρειες για το συμβάν, αλλά δεν τα καταφέρνετε, επειδή μια φουριόζα, θυμωμένη, πληθωρική κυρία, καταλαμβάνει όλο το οπτικό σας πεδίο και απαιτεί όλη σας την προσοχή, καθώς διαμαρτύρεται με απόλαυση σχεδόν, γιατί δεν υπάρχει ειδικά διαμορφωμένος χώρος για καπνιστές ναργιλέ στον σταθμό.
Και σχεδόν με την άκρη του ματιού σας πιάνετε μια σκηνή που σας ταράζει: ένα νεαρό αγόρι υποβαστάζει την ταλαιπωρημένη και εμφανώς κακοποιημένη μητέρα του, που τον κοιτάζει χωρίς να τον βλέπει, σαν να έχει ήδη περάσει στην απέναντι όχθη.
Έτσι περνάνε οι ώρες και περνάνε οι γυναίκες από δίπλα σας, ούτε μία, ούτε δύο, αλλά είκοσι δύο, με τις ιστορίες τους και τα όνειρά τους, με τις ελπίδες και τους φόβους τους. Και όταν φτάσει ο καιρός να σηκωθείτε για να προλάβετε το τρένο σας, αρχίζετε να συνειδητοποιείτε σε τι ακριβώς ήσασταν μάρτυρας.
Στο ποίημα «Άυπνος», η Σύλβια Πλαθ γράφει:
«Η πόλη είναι ένας χάρτης
με χαρούμενους σφυριχτές τώρα,
Και παντού άνθρωποι,
με τα μάτια τους διάφανα –
ασημί και άδεια.
Καλπάζουν προς τις δουλειές τους
στη σειρά,
λες κι έχουν πρόσφατα υποστεί
πλύση εγκεφάλου».
(μτφρ. Κατερίνα Ηλιοπούλου)
Όμως τώρα, εσείς, μετά από αυτήν την εμπειρία, δεν είστε πια σφυριχτής ή σφυρίχτρια σ’ αυτήν την πόλη, γιατί είδατε και ακούσατε αυτές τις γυναίκες, γιατί οι γυναίκες αυτές έγιναν ορατές.
Κι αν αυτό ακούγεται αυτονόητο, ας θυμηθούμε ότι σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, οι γυναίκες αποτελούν μόνο το 25% όσων ακούγονται στον δημόσιο λόγο.
Η αρσενική εμπειρία, θεωρείται καθολική ενώ η γυναικεία εμπειρία, που είναι η εμπειρία του μισού παγκόσμιου πληθυσμού, θεωρείται (ακόμα και από τις ίδιες τις γυναίκες) πιο ειδική και κατά συνέπεια οι γυναίκες θεωρούνται μειονότητα με περιορισμένη υποκειμενική οπτική.
Οι γυναίκες δεν είναι ορατές, αγνοούνται, επειδή τα δεδομένα που αφορούν τους άντρες αποτελούν την πλειονότητα όσων γνωρίζουμε. Όταν όμως τα υποκείμενα αγνοούνται στον λόγο, αγνοούνται και οι ανάγκες τους στον σχεδιασμό της ζωής, η συμπερίληψη δεν γίνεται καν ζητούμενο.
Δεν είναι να απορούμε που τα ποσοστά κατάθλιψης και διαταραχών διάθεσης είναι διπλάσια στις γυναίκες. Για να μη μιλήσουμε για την κανονικοποίηση του γυναικείου σώματος, την έμφυλη βία και την απλήρωτη εργασία των γυναικών.
Τώρα εμείς δεν είμαστε – δυστυχώς – στο Hauptbahnhof, στο Βερολίνο, αλλά έχουμε τη συλλογή με τα είκοσι δύο διηγήματα της Ειρήνης Νομικού «Οι ατάσθαλες» (εκδ. Λυκόφως, 2022), για να ταξιδέψουμε και για να βγάλουμε τη ζωή και την οπτική των ηρωίδων από τη σκιά. Για να τις καταλάβουμε, να καταλάβουμε και τον ίδιο τον εαυτό μας. Για να τις απελευθερώσουμε από τη μεγαλύτερη αγωνία που υπάρχει, όπως είχε γράψει η Μάγια Αγγέλου, να έχεις μέσα σου μια ιστορία ανείπωτη.
*Βιργινία Σπυράτου
Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας
