Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου
«Θέλω να σας μιλήσω για πράγματα που έχω κάνει, λέει ο άντρας κοιτάζοντάς τη στα μάτια, και φαντάζομαι ένα ελαφρό τρέμουλο στη φωνή του τη στιγμή που προφέρει αυτές τις λέξεις που δεν είναι φανταστικές. Θέλω να σας μιλήσω για εξαφανίσεις ανθρώπων.»
Εν μέσω της δικτατορίας Πινοσέτ στη Χιλή, το έτος 1984 στα γραφεία του αντιπολιτευόμενου περιοδικού Cauce μπαίνει ένας άντρας της μυστικής αστυνομίας με σκοπό να δώσει τη μαρτυρία του σε μια δημοσιογράφο. Θα της πει πως έχει βασανίσει ανθρώπους. Πως αυτός και η ομάδα του έχουν απαγάγει ανθρώπους, τους έχουν βασανίσει σε μέρη κράτησης που μοιάζουν με απλά σπίτια, πως έχει σκοτώσει ή έχει συμμετάσχει στη δολοφονία ανθρώπων που αντιτίθενται στο καθεστώς. Μη μπορώντας να αντέξει άλλο τον εαυτό του και τις πράξεις του, είναι αποφασισμένος να μιλήσει για όσα γνωρίζει και έπειτα να γίνει ένας από αυτούς τους εξαφανισμένους. Γνωρίζει ότι η υπηρεσία του δε θα τον αφήσει να πάρει άλλη αναπνοή μόλις αντιληφθεί τι έκανε.
Βασισμένη στο πραγματικό αυτό γεγονός, μια μαρτυρία που κυκλοφόρησε όντως από το περιοδικό Cauce με τον άντρα που βασάνισε στο εξώφυλλο και πηχυαίους τίτλους, η συγγραφέας θα προσπαθήσει να μιλήσει για το μαύρο παρελθόν της Χιλής, όπως το έζησε η ίδια στην παιδική της ηλικία, αλλά και όπως φαντάζεται ότι το έζησαν κάποιοι από αυτούς που βασανίστηκαν και εξαφανίστηκαν. Με ένα διάλογο με τον αναγνώστη, τον άνθρωπο που βασάνισε, τα θύματα, αλλά και τον ίδιο της τον εαυτό θα καταφύγει σε όσα ανακάλυψε στην έρευνά της, αρχεία, φωτογραφίες, μνημεία ξεχασμένα από τον κόσμο, για να ανασυστήσει το παρελθόν και όλα όσα αποκάλυψε αυτή η μαρτυρία.
Η Φερνάντεζ πονάει για την πατρίδα της. Πονάει που οι Χιλιανοί πιστεύουν και θυμούνται μόνο όσα τους επιτρέπουν οι κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων να θυμούνται. Έχει βάλει σκοπό να διατηρήσει τη μνήμη όλων εκείνων των ειδεχθών εγκλημάτων που συνέβησαν τα 14 χρόνια της δικτατορίας, αλλά και τα χρόνια που ακολούθησαν.
Τα χρόνια της δικτατορίας του Πινοσέτ ήταν από τα πιο μαύρα χρόνια στην ιστορία της Χιλής. Δυστυχώς όμως δε φαίνεται να έχουν φτιάξει πολλά από τότε…
Σε μια χώρα όπως η δική μας, που έχει πονέσει από τις μαύρες δικτατορίες, που έχει θάψει τα παιδιά της που πάλευαν για ελευθερία, μπορούμε να νιώσουμε τον πόνο των Χιλιανών. Μόνο που τουλάχιστον εμείς δεν ενσωματώσαμε τους δικτάτορες στην υποτιθέμενη δημοκρατία που ακολούθησε. Όχι ότι δεν υπάρχουν ακόμα και σήμερα άνθρωποι που πιστεύουν ότι μια δικτατορία είναι αυτό που μας χρειάζεται. Μπορεί εμείς να μην κουκουλώσαμε όλα τους τα λάθη και τα σκάνδαλα της δικτατορίας, αλλά κουκουλώσαμε όλα τα λάθη και τα σκάνδαλα των δημοκρατιών που ακολούθησαν. Και συνεχίζουμε να το κάνουμε, λες και δεν έχουμε μάθει τίποτα από τα λάθη του παρελθόντος.
Στη Χιλή κορόιδευαν τους εαυτούς τους ότι μετέβησαν στην δημοκρατία, αλλά όταν ο δικτάτορας είναι μέρος αυτής της δημοκρατίας, πως μπορεί να πιστεύει ένας λαός ότι άλλαξε πολίτευμα; Όταν το δημοψήφισμα που επιλέγει την ανατροπή του καθεστώτος φέρνει ουσιαστικά τον δικτάτορα στη θέση του νόμιμου προέδρου, πως μπορεί αυτός ο λαός να μιλάει για δημοκρατία; Όταν αυτοί που ζήτησαν το πραξικόπημα από το στρατό, είναι μέρος της κυβέρνησης που ακολούθησε, πως μπορούν να μιλούν για δημοκρατία; Όταν το Σύνταγμα που έχει ακόμα τόσα χρόνια μετά, είναι αυτό που εγκαθίδρυσε η δικτατορία, πως μπορεί αυτός ο λαός να πιστεύει πως έχει δημοκρατία; Όταν άνθρωποι συνεχίζουν να εξαφανίζονται γιατί μιλούν για την αλήθεια, πως μπορεί αυτός ο λαός να μιλάει για δημοκρατία; Όταν οι συγγενείς των εξαφανισμένων της δικτατορίας Πινοσέτ δεν έχουν πάρει καμιά απάντηση για το τι μπορεί να έχει συμβεί στους αγαπημένους τους ανθρώπους, μπορεί μια κυβέρνηση να μιλάει για δημοκρατία;
Αυτά είναι τα βιβλία που πρέπει να διαβάζουν οι πολίτες κάθε χώρας για να μην ξεχνούν την ιστορία τους. Βιβλία που θυμίζουν τα χειρότερα γεγονότα. Αυτά που ξεσκεπάζουν τα τέρατα που κρύβονται κάτω από την ανθρώπινη προβιά.
«Ο Πινοσέτ εγκαταλείπει την αρχηγία του στρατού και γίνεται ισόβιος γερουσιαστής στο Εθνικό Κοινοβούλιο.
Ο κόσμος γελάει με τη χιλιάνικη δημοκρατία.»
«Ο Πινοσέτ συλλαμβάνεται στο Λονδίνο, η κυβέρνηση της Χιλής παρεμβαίνει υπέρ του ζητώντας την απελευθέρωσή του.
Ο κόσμος γελάει με τη χιλιάνικη δημοκρατία.»
Το τέρας που μετανιώνει και ομολογεί τις πράξεις του είναι ένα τέρας μετανιωμένο. Δεν παίρνει άφεση αμαρτιών που ήταν τέρας…
* Στις 11 Μαρτίου 2022, ο Γκάμπριελ Μπόριτς, προεδρικός υποψήφιος του συνασπισμού Απρουέβο Διγνιδάδ που περιλαμβάνει το Ευρύ Μέτωπο, το Κομμουνιστικό Κόμμα και άλλα μικρότερα κινήματα, ορκίστηκε πρόεδρος της Χιλής. Το υπουργικό συμβούλιό του περιλαμβάνει νέους ανθρώπους και τα περισσότερα μέλη του είναι γυναίκες. Η κυβέρνηση Μπόριτς έχει αναλάβει την αλλαγή του Συντάγματος Πινοσέτ.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Συγγραφέας, ηθοποιός, σεναριογράφος, με έντονη συμμετοχή και στις πρόσφατες πολιτικές κινητοποιήσεις στη Χιλή η Νόνα Φερνάντες (γεν. 1971), θεωρείται κορυφαία εκπρόσωπος της γενιάς των συγγραφέων που μεγάλωσαν επί Πινοτσέτ – συγγραφέων για τους οποίους ο Ρομπέρτο Μπολάνιο είχε δηλώσει: «γράφουν σαν δαίμονες» «και θα μας κατατροπώσουν όλους τους υπόλοιπους». Έχει τιμηθεί με πλήθος βραβείων, από τα οποία ξεχωρίζει το βραβείο Sor Juana Inés de la Cruz για την καλύτερη ισπανόφωνη συγγραφέα.
