Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου
Η Evaristo φέρνει τα πάνω κάτω σε όσα ξέραμε για την κυριαρχία των λευκών, τη σκλαβιά και την κακομεταχείριση των έγχρωμων, αλλά και τον κόσμο τον ίδιο. Μέσα από μια εναλλακτική πραγματικότητα, τονίζει όλα τα λάθη που κάναμε σαν ανθρωπότητα, όλο το κακό που προκαλέσαμε σαν Καυκάσια φυλή με την απληστία, την αλαζονεία και την υπεροψία μας.
Σε μια ανεστραμμένη κοινωνία, οι ισχυροί του κόσμου είναι οι έγχρωμοι ή αλλιώς μάβροι της Αφφρικής, που χωροταξικά, βρίσκονται στο σημείο που υπάρχει η Ευρώπη στον κόσμο μας. Κάτω από την Αφφρική υπάρχει η Ευρώπα που κατοικείται από τους ασπρουλιάρηδες, τους Καυκασόι, μια κατώτερη μορφή του ανθρώπου. Οι Καυκασόι, ζουν σε μια γκρίζα ήπειρο, ντύνονται πολύ και πολεμούν πολύ. Πολεμούν μεταξύ τους. Για πιο λόγο; Κανείς δεν ξέρει! Όμως αυτό δεν είναι πρόβλημα για τους πολιτισμένους ανθρώπους της Αφφρικής. Το κάνει απλά πιο εύκολο για εκείνους να τους αιχμαλωτίσουν και να τους πουλήσουν για σκλάβους. Είτε στην Μεγάλη Αμπόσα, είτε στο Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Αμπόσα. Φθηνά εργατικά χέρια είναι πάντα καλοδεχούμενα και οι σκλάβοι δεν κοστίζουν τίποτα, παρά μόνο τα χρήματα της αγοράς τους. Το εμπόριο σκλάβων ανθίζει και άνθρωποι σαν τον Μπουάνα το εκμεταλλεύονται και πλουτίζουν από αυτό.
Η Αγγλίδα Ντόρις είναι μόλις έντεκα χρονών όταν την απαγάγουν και την πουλούν σαν σκλάβα. Μέχρι τότε ζούσε μια ήσυχη ζωή με την οικογένειά της, μια ζωή αγροτών, όπως τόσες και τόσες άλλες. Μπορεί να μην ήταν πλούσιοι, είχαν όμως ο ένας τον άλλο και η Ντόρις είχε τις αδερφές της. Μέχρι τη μέρα που η ζωή της άλλαξε. Αρπάχθηκε από κάποιον και πουλήθηκε σε κάποιον άλλο. Μεταφέρθηκε στο αμπάρι ενός πλοίου και με εκατοντάδες άλλους σκλάβους ταξίδεψε μέχρι τη γη των αφεντάδων. Έμαθε τη γλώσσα τους, μιας και δεν είχε άλλη επιλογή, αλλά έμαθε και γραφή κι ανάγνωση μαζί με το κοριτσάκι για το οποίο την είχαν αγοράσει. Δουλειά της ήταν να κάνει παρέα στο κοριτσάκι με τον όνομα Μικρό Θαύμα. Όταν το κοριτσάκι πέθανε, την πούλησαν σε άλλη οικογένεια. Όμως ποτέ δε σταμάτησε να ονειρεύεται την ελευθερία. Το δρόμο για το σπίτι και τη ζεστή αγκαλιά της οικογένειάς της.
Ο Μπουάνα ήταν αυτός που αγόρασε την Ντόρις από την οικογένεια του κοριτσιού. Κι επειδή είχε γνώσεις σπάνιες για σκλάβα, της έδωσε μια θέση που κανένας σκλάβος δεν είχε μέχρι τότε. Η Ντόρις έγινε ένα είδος γραμματέως με γνώσεις λογιστικής, που ουσιαστικά κρατούσε το γραφείο και τις υποθέσεις του Μπουάνα, όσο αυτός της το επέτρεπε. Θεωρητικά, ήταν σε πολύ καλύτερη θέση από άλλους σκλάβους. Είχε πάντα στέγη και φαγητό και δεν πέρναγε τα βασανιστήρια που γονάτιζαν τους άλλους σκλάβους. Ακόμα κι έτσι όμως, όταν της δόθηκε η ευκαιρία, προσπάθησε να το σκάσει προς την ελευθερία.
Η Evaristo χρησιμοποιεί σημαντικά στοιχεία από τη ζωή και τα δεινά των σκλάβων, ώστε να τραβήξει την προσοχή του αναγνώστη και να του θυμίσει, αν τυχόν το ξέχασε, ότι σκοπός της δεν είναι να βγάλει το άχτι της στους λευκούς για όσα πέρασαν και συνεχίζουν να περνούν οι έγχρωμοι, αλλά ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε τι έχουμε κάνει, μπας και καταλάβουμε ότι πρέπει όλο αυτό επιτέλους να τελειώσει. Γιατί ναι, μπορεί η απελευθέρωση των σκλάβων να έχει γίνει εδώ και πολλά χρόνια, μπορεί ο φυλετικός διαχωρισμός να μην υπάρχει πλέον στα χαρτιά, όμως ο φυλετικός ρατσισμός δεν έχει εξαλειφθεί. Ένα χαρακτηριστικό στοιχείων της ιστορίας που αναφέρει, είναι ο Υπόγειος Σιδηρόδρομος, που ενώ στην πραγματικότητα ήταν η ονομασία ενός κρυφού δικτύου διαφυγής των σκλάβων, στην ιστορία που διαβάζουμε εδώ, είναι ένας πραγματικός σιδηρόδρομος που εξυπηρετεί αυτόν ακριβώς τον σκοπό.
Ένα από τα περίεργα στοιχεία που ίσως διαπιστώσει κανείς είναι ότι, ενώ ο κόσμος είναι ανεστραμμένος, τουλάχιστον όσον αφορά την Ευρώπη και την Αφρική, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Λονδίνο παραμένουν στη θέση τους, ή περίπου. Γιατί ουσιαστικά, η Ευρώπα είναι πιο κάτω από τον ισημερινό, η Αφφρική είναι εκεί που βρίσκεται η σημερινή Αφρική, οπότε το κλίμα των δύο ηπείρων δεν αλλάζει σε σχέση με όσα γνωρίζουμε. Όμως το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Αμπόσα παίρνει τη θέση της Βρετανίας και αντί να βρίσκεται πάνω από την ηπειρωτική Ευρώπα, βρίσκεται στα αριστερά της Αφφρικής, εκεί περίπου που βρίσκονται τα σημερινά Κανάρια Νησιά. Ομοίως, πρωτεύουσα του Ηνωμένου Βασιλείου είναι το Λόντολο, παράφραση του σημερινού Λονδίνου. Πιστεύω πως αυτή η τοποθέτηση της Βρετανίας, στο ρόλο δηλαδή των κυρίαρχων λαών, των δουλεμπόρων, έχει πιο πολύ να κάνει με την καταγωγή της Evaristo. Μην ξεχνάμε ότι η συγγραφέας έχει Βρετανική και Νιγηριανή καταγωγή, ζει και εργάζεται στη Βρετανία. Τα δύο μισά της καταγωγής της είναι πιστεύω που συγκρούονται και την ωθούν να τα εξερευνήσει περισσότερο.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Μπερναντίν Εβαρίστο (γενν. 1959) από Αγγλίδα μητέρα και Νιγηριανό πατέρα, μεγάλωσε στο Λονδίνο όπου ζει και διδάσκει δημιουργική γραφή. Είναι η πρώτη μαύρη συγγραφέας που τιμήθηκε με το βραβείο Booker (2019).
