Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου
Το βιβλίο «Φρανκενστάιν» ήταν το πρώτο που διάβασα στα αγγλικά όταν ακόμα πήγαινα σχολείο και φυσικά ήταν από τα βιβλία που «έπρεπε να διαβάσουμε». Ακόμα έχω εκείνη την παλιά έκδοση με τις πανέμορφες εικόνες! Τη βρήκα πρόσφατα στο παιδικό μου δωμάτιο και την πήρα μαζί μου με σκοπό να την ξαναδιαβάσω. Στο μεταξύ όμως κυκλοφόρησε αυτή η πανέμορφη έκδοση οπότε ήταν ευκαιρία να διαβάσω αυτή τη φορά το βιβλίο στα ελληνικά. Αυτό και έκανα.
Δεν μπορώ να πω πως θυμόμουν πόσα επίπεδα είχε η ιστορία. Εκτός του ότι έχουν περάσει πολλά χρόνια από την πρώτη ανάγνωση, τα αγγλικά μου δεν ήταν άλλωστε και τόσο καλά τότε, ακόμα μάθαινα. Όμως τώρα, με τη δεύτερη ανάγνωση, η ιστορία επανήλθε στο νου μου και ξεχώρισα τις εικόνες που είχα δημιουργήσει λόγω του βιβλίου από εκείνες που είχα δει σε κάποια ταινία.
Μια ιστορία, μέσα σε μια ιστορία, μέσα σε μια άλλη ιστορία είναι αυτό που μας δίνει η Μαίρη Σέλλεϋ. Η ιστορία ξεκινάει με τις επιστολές που γράφει ο Ρόμπερτ Ουόλτον στην αδερφή του, κυρία Σάβιλ. Ο Ουόλτον ταξιδεύει με πλοίο στο βορρά με σκοπό να εξερευνήσει τον Βόρειο Πόλο, κι εκεί παραπονιέται πως παρά το πλήρωμά του, δεν έχει έναν έμπιστο φίλο. Κάποια στιγμή, αυτός και το πλήρωμά του θα συναντήσουν μια τεράστια φιγούρα να τριγυρνά στους πάγους. Λίγο αργότερα, όταν ο πάγος θα σπάσει και θα τους επιτρέψει να κινηθούν, θα συναντήσουν έναν άντρα. Τον άντρα αυτόν, τον Φρανκενστάιν, θα τον ανεβάσουν στο πλοίο και σύντομα θα γίνει ο έμπιστος φίλος του Ουόλτον. Καθώς θα αναρρώνει από τα κρυοπαγήματα, θα διηγηθεί στον Ουόλτον την ιστορία της ζωής του. Θα του εξηγήσει δηλαδή, πως από ένας ευτυχισμένος νέος που είχε όλη τη ζωή μπροστά του κι ένα μέλλον με μια πανέμορφη γυναίκα και πολύ καλή του φίλη, έγινε ο δημιουργός ενός τέρατος, έχασε αγαπημένα πρόσωπα, οικογένεια και φίλους, και ακολουθεί ένα δαίμονα με σκοπό είτε να τον σκοτώσει είτε να σκοτωθεί.
Η ιστορία γεννήθηκε μετά από μια απόφαση που πάρθηκε μεταξύ φίλων. Η Σέλλεϋ βρισκόταν σε διακοπές με το σύζυγό της και δυο φίλους. Ο ένας εξ αυτών, ο Λόρδος Βύρωνας, ο οποίος παρότρυνε όλη την παρέα να γράψει μια τρομακτική ιστορία φαντασμάτων. Στη Σέλλεϋ δεν ερχόταν έμπνευση για κάποιο διάστημα, όμως μετά από κάποιες συζητήσεις ανάμεσα στον Σέλλεϋ και των Λόρδο Βύρωνα, που είχε παρακολουθήσει βουβά, εμπνεύστηκε από την αρχή της ζωής και την πιθανότητα να ανακαλυφθεί η φύση της. Σε αυτό συνέβαλλε και ένα πολύ «ζωντανό» όνειρο που είχε και κάπως έτσι η ιστορία της απέκτησε σάρκα και οστά.
Ο αναγνώστης δε θα πρέπει να κάνει το λάθος να συγκρίνει ένα βιβλίο που γράφτηκε το 1818 με πιο σύγχρονα κείμενα. Ούτε να μετρήσει πόσο αυτό τον τρόμαξε. Μετά από 200 χρόνια τα ερεθίσματα που έχει δεχθεί ο μέσος αναγνώστης τρόμου, είναι πολύ περισσότερα από όσα ο αρχικός αναγνώστης του βιβλίου εκείνη την εποχή. Καλό θα είναι να γνωρίζουμε πάντα το πλαίσιο ενός κειμένου, πριν αρχίσουμε να λέμε «δε φοβήθηκα καθόλου» ή «σιγά τον τρόμο» ή «τι μισογυνίστικες απόψεις είναι αυτές» ή δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο, ειδικά για βιβλία γραμμένα πριν 100 και 200 χρόνια… Είναι λογικό να εκνευριστεί κάποιος διαβάζοντας ένα κείμενο, αλλά το να κατηγορεί για τις απόψεις του ένα συγγραφέα που γεννήθηκε σε μια πολύ διαφορετική εποχή και που έχει πεθάνει εδώ και 100 χρόνια, το βρίσκω λιγάκι αστείο. Θα μου πείτε «υπάρχει μισογυνισμός στο βιβλίο αυτό;». Υπάρχουν κάποια στοιχεία που μερικοί μπορεί και να τα χαρακτηρίσουν έτσι. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας!
Το θέμα μας είναι ότι η συγγραφέας μας δίνει ένα κείμενο που μιλάει για το πως μπορεί κάποιος να παρασυρθεί από το πάθος του για μάθηση, για την επιστήμη και την εξέλιξη, που να χάσει κάθε ηθικό φραγμό! Μιλάει για το γεγονός ότι όταν δεν παραδεχόμαστε τα λάθη μας, κάποιοι άλλοι μπορεί να πληρώσουν γι’ αυτά. Μιλάει για την ανάγκη όλων μας να έχουμε έναν σύντροφο, έναν φίλο ή κάπου θα μας συντροφεύσει στο ταξίδι της ζωής με αγάπη και ηρεμία. Μπορεί ο αρχικός σκοπός της να ήταν να δημιουργήσει ένα τέρας για να μας τρομάξει, αλλά μήπως τελικά το τέρας δεν ήταν το δημιούργημα του Φρανκενστάιν, αλλά ο ίδιος ο Φρανκενστάιν;
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η Μαίρη Σέλλεϋ γεννήθηκε το 1797. Ήταν κόρη του μυθιστοριογράφου και φιλοσόφου Γουίλιαμ Γκόντγουιν και της συγγραφέως Μαίρης Γουόλστον-Κραφτ, η οποία πέθανε κατά τον τοκετό. Το γεγονός αυτό, μαζί με άλλα δραματικά γεγονότα στον οικογενειακό περίγυρο, καθόρισαν τα πρώιμα χρόνια της. Οι ονειροπολήσεις και τα πρωτόλειά της φανέρωσαν από νωρίς την κλίση της στα γράμματα. Δεκαέξι χρόνων συνδέθηκε με τον Πέρσι Μπις Σέλλεϋ, έναν νεαρό που βρισκόταν στις αρχές της ποιητικής σταδιοδρομίας του. Παρότι ο ποιητής ήταν παντρεμένος, η Μαίρη πολύ μικρή και ο πατέρας της σφόδρα αντίθετος, ο ερωτικός δεσμός τους κατέληξε το 1816 σε γάμο και το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στο εξωτερικό. Δραματικά συμβάντα εξακολούθησαν να πλήττουν τη ζωή της. Το 1822, πνίγηκε ο ποιητής στα τριάντα του χρόνια. Η ίδια έζησε μέχρι το 1855, αφήνοντας τη λάμψη της και τη φλόγα της φαντασίας της σε εκείνα τα πρώτα χρόνια της κοινής τους ζωής, στα οποία ανήκει και ο Φρανκενστάιν.
