Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου
«Η πάλη με τον Άγγελο» εξιστορεί ή έστω ερευνά τα πραγματικά γεγονότα από τα οποία εμπνεύστηκε ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και δημιούργησε το βιβλίο του «Οι Δαιμονισμένοι». Ο Ντοστογιέφσκι δεν ήταν προφήτης ή μάντης. Ήταν όμως ένας άνθρωπος που καταλάβαινε αυτά που έβλεπε γύρω του και ακολουθούσε τη νοητή τους πορεία, σε σημείο να είναι σε θέση να δει που τελικά οδηγούν όλα αυτά. Με αυτή του την έμφυτη ιδιότητα, ήταν σε θέση να προειδοποιήσει για τις δραματικές συνέπειες που μπορεί να έχει πάνω στην ανθρώπινη ζωή η τυφλή πίστη στη λογική και στην πρόοδο και σε μια αόριστη, μελλοντική γενική ευτυχία στο όνομα της οποίας μπορεί κάποιος ν’ αποδεχθεί τα πάντα, ακόμα και τα δάκρυα και τα βάσανα των παιδιών. Και δεν ήταν λίγες οι φορές που αποδείχθηκε σωστός.
Από τη μία μπορεί πλέον να δει κανείς καθαρά ότι σε αυτή την κατηγορία εμπίπτει η πίστη σε δικτάτορες όπως ο Χίτλερ που μάγευε τα πλήθη με τις ομιλίες του και είχε τυφλή πίστη και υποταγή από όλα τα σώματα ασφαλείας του Ράιχ, αλλά και από τη νεολαία της χώρας, μια νεολαία που θα έπρεπε να αμφισβητεί τα πάντα.
Από την άλλη, την ίδια τυφλή πίστη και υποταγή έχουν και οι επαναστάτες στους ηγέτες τους. Άλλωστε αυτοί ήταν και το πρότυπο που μελέτησε ο Ντοστογιέφσκι και κατέληξε στα συμπεράσματά του. Μέσα από την ιστορία έχουμε μάθει πλέον πολλά για την πολιτική και κοινωνική κατάσταση της Ρωσίας από την επανάσταση του Δεκέμβρη στις αρχές του 19ου αιώνα, μέχρι και μετά τον πόλεμο της Κριμαίας στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και την εξέγερση κατά του τσάρου.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Ντοστογιέφσκι βρήκε υλικό για το βιβλίο του. Αφορμή δόθηκε με τη δολοφονία του Ιβάνωφ από τους πρώην συντρόφους του με εντολή του πρώτου αδερφού, όπως ονομαζόταν στον πυρήνα ο Σεργκέι Νετσάγιεφ. Βασιζόμενος στα πρακτικά της δίκης και τις υπόλοιπες πηγές της εποχής ο μεγάλος λογοτέχνης δημιούργησε το έργο του «Οι Δαιμονισμένοι» και τώρα ο Πολενάκης έρχεται να ρίξει το δικό του φως τόσο στο ίδιο το γεγονός που τροφοδότησε το μυθιστόρημα αλλά και στη ζωή και ψυχοσύνθεση του μυθιστοριογράφου. Μέσα από τα μάτια ενός άλλου συγγραφέα ή αφηγητή αν θέλετε, ενός νέου αλλά αφανή ήρωα, ο αναγνώστης είναι σε θέση να μάθει περισσότερα τόσο για τον Ντοστογιέφσκι όσο και για τον Ιβάνωφ. Για τις ζωές που μπορεί να έζησαν αλλά και για εκείνες που δεν πρόλαβαν να ζήσουν.
Χρησιμοποιώντας σα βήμα τόσο το γεγονός που οδήγησε στο μυθιστόρημα, όσο και το τι μπορεί να ώθησε τον Ντοστογιέφσκι να το γράψει, ο συγγραφέας Σταμάτης Πολενάκης επιχειρεί να υπενθυμίσει τις συνέπειες που μπορεί να έχει στον άνθρωπο η τυφλή πίστη και υπακοή στη λογική αλλά και η μη αμφισβήτηση των πράξεων που γίνονται για το γενικό καλό. Αυτών των πράξεων που μπορεί να ακολουθούν το ρητό «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», μέσα όπως ο θάνατος αθώων για παράδειγμα.
Η αφήγηση θυμίζει λίγο βιογραφία με αρκετά μυθιστορηματικά στοιχεία, αφού σε πολλές των περιπτώσεων ο αφηγητής δε δύναται να γνωρίζει τι μπορεί να σκεφτόταν οι ήρωές του ή πως ακριβώς μπορεί να συνέβησαν γεγονότα που δεν έχουν καταγραφεί πουθενά. Στο μεγαλύτερο βαθμό του όμως είναι προϊόν μυθοπλασίας με δόσεις ιστορικών στοιχείων που βάζουν τον αναγνώστη σε σκέψεις.
Ο Σταμάτης Πολενάκης γεννήθηκε το 1970 στην Αθήνα. Σπούδασε στο Τμήμα Ισπανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης. Έχει δημοσιεύσει έξι ποιητικές συλλογές. Για το τελευταίο του βιβλίο, Τα τριαντάφυλλα της Μερσέδες (Μικρή Άρκτος, 2016), τιμήθηκε με το βραβείο ποίησης του περιοδικού Αναγνώστης το 2016 και με το κρατικό βραβείο ποίησης 2017.
