Γράφει η Γεωργία Κωστοπούλου
«Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν μεταξύ τους, αλλά κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι δυστυχισμένη με τον δικό της μοναδικό τρόπο».
Άλλη μια χαρακτηριστική πρώτη γραμμή που έχει μείνει στην ιστορία, μια πρώτη γραμμή που περιγράφει ολόκληρο το έργο του Τολστόι που θα ακολουθήσει στις επόμενες σελίδες. Γιατί μπορεί ο τίτλος του βιβλίου να είναι το όνομα μιας εκ των ηρωίδων, η ιστορία που θα διαβάσουμε όμως δεν επικεντρώνεται σε αυτή την ηρωίδα και μόνο. Ο Τολστόι έχει δημιουργήσει αρκετούς πολυδιάστατους χαρακτήρες που αποτυπώνουν μια ολόκληρη εποχή καθώς και την τρέχουσα πολιτική κατάσταση την ίδια εποχή στη Ρωσία. Ας μην ξεχνάμε ότι το βιβλίο ξεκίνησε να γράφεται το 1872 και να δημοσιεύεται σε συνέχειες από το 1875 έως το 1877, στο ίδιο περιοδικό που πρωτοεμφανίστηκαν και άλλα εμβληματικά έργα της Ρωσικής λογοτεχνίας, όπως το «Έγκλημα και Τιμωρία» ή το «Ο ηλίθιος» του Ντοστογιέφσκι.
Στο αριστούργημα αυτό της κλασσικής λογοτεχνίας, ο Τολστόι μας μιλάει για την οικογένεια, το γάμο, την πίστη, την προδοσία, τη θρησκεία, τις ηθικές αξίες αλλά και για πολιτικά θέματα της εποχής, όπως η μορφή της κοινωνίας στην αυτοκρατορική Ρωσία των μεταρρυθμίσεων, τις αντιθέσεις και τον διαφορετικό τρόπο σκέψης ανάμεσα στους αριστοκράτες, στους ανθρώπους που ζουν στις πόλεις και σε εκείνους που ζουν στην ύπαιθρο και ασχολούνται με την παραγωγή των αγαθών. Όλα αυτά φαίνονται από τους διαλόγους των ηρώων αλλά και από τους εσωτερικούς μονολόγους τους. Αγαπημένη μορφή που δίνει πολλά και διαφορετικά στοιχεία είναι ο Λέβιν, ο εσωτερικός μονόλογος του οποίου εκφράζει πολλούς από τους προβληματισμούς που απασχολούν το συγγραφέα. Ας δούμε όμως υπό ποιο πρίσμα μας τα παρουσιάζει όλα!
Το βιβλίο ξεκινάει με μια απιστία. Η σύζυγος του πρίγκηπα Στεφάν Ομπλόνσκι, για τους φίλους Στίβα, ανακαλύπτει τη σχέση που είχε ο άντρας της με τη Γαλλίδα γκουβερνάντα των παιδιών και τον ενημερώνει πως δεν μπορεί να μένει άλλο κάτω από την ίδια στέγη μαζί του. Τον Ομπλόνσκι έρχεται να βοηθήσει η αδερφή του, Άννα Καρένινα, που αναλαμβάνει να μιλήσει στη Ντόλι και να την πείσει να μη διαλύσει την οικογένειά της. Στο τρένο η Άννα Καρένινα, ταξιδεύει με την κόμισσα Βρόνσκι, ο γιος της οποίας έχει έρθει στο σταθμό για να την υποδεχτεί. Ο Βρόνσκι και ο Ομπλόνσκι συναντιούνται όσο περιμένουν την αποβίβαση των επιβατών, όμως γνωρίζονται ήδη. Ο Βρόνσκι κορτάρει την Κίτι, τη μικρότερη αδερφή της Ντόλι με την οποία είναι ερωτευμένος ο Λέβιν. Ο Λέβιν και ο Στίβα είναι παλιοί καλοί φίλοι, οπότε ο Στίβα γνωρίζει τα αισθήματα και των δύο αντρών, καθώς και το προς τα που κλίνει η Κίτι. Όταν όμως ο Βρόνσκι συναντά την Άννα, οι ισορροπίες διαταράσσονται και ένας μεγάλος έρωτας γεννιέται. Το μόνο εμπόδιο στα αισθήματα αυτά είναι το γεγονός ότι η Άννα είναι παντρεμένη με έναν σπουδαίο και γνωστό πολιτικό, τον Αλεξάντερ Καρένιν, με τον οποίο έχει ένα γιο. Ένα γιο που λατρεύει και πονάει στη σκέψη πως θα πρέπει να τον αποχωριστεί.
Η κατάσταση είναι αρκετά μπερδεμένη όπως μπορεί κανείς να φανταστεί. Όμως μια εύκολη λύση για την Άννα και τον Βρόνσκι θα ήταν το διαζύγιο. Δεν είναι λίγα τα ζευγάρια της εποχής που το έχουν τολμήσει. Όμως αρχικά η Άννα δε θέλει να φέρει σε αυτή τη θέση τον Καρένιν, έναν άνθρωπο που τυγχάνει της εκτίμησης πολλών στη χώρα. Ο Καρένιν αγαπάει τη γυναίκα του, αν και δεν της το δείχνει, ίσως γιατί δεν είναι σίγουρος πως. Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ίδια ευκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις. Όταν όμως η Άννα αποφασίζει να φύγει και να ζήσει με τον Βρόνσκι, μπαίνει σε μια πολύ δύσκολη θέση, από την οποία πολλοί θέλουν να πάρουν απόσταση. Η πράξη της δεν είναι ηθική, όσο κι αν η ίδια η αριστοκρατία δεν είναι ηθική, όμως σε αυτή την περίπτωση φαίνεται πως προκαλεί. Από εκεί και έπειτα η σχέση της Άννας με τον Βρόνσκι περνάει κάποιες διακυμάνσεις και αρχίζουν οι μεταξύ τους τριβές.
Η σχέση αυτών των δύο, των ανθρώπων του οικείου περιβάλλοντός τους, οι αντιδράσεις του ίδιου του Καρένιν σε όλο αυτό που συμβαίνει αλλά και η εξέλιξη της ζωής του Λέβιν και της Κίτι, μας δίνουν τη γενική εικόνα της εποχής και μας προβληματίζουν για τα θέματα που ήδη προανέφερα. Βλέπουμε επίσης πόση ομοιότητα ή διαφορά υπάρχει με/από τη σημερινή εποχή και δυστυχώς σε αρκετά ζητήματα δεν έχουμε προχωρήσει πολύ από όσα ίσχυαν τον 19ο αιώνα, ό,τι κι αν θέλουμε να πιστεύουμε. Ο θεσμός του γάμου είναι σημαντικός για κάποιους και για άλλους ίσως όχι. Το ίδιο ίσχυε και τότε. Το γεγονός ότι δεν έχει αλλάξει και πολύ το πως βλέπει ο εξωτερικός παρατηρητής την απιστία του συζύγου ή της συζύγου, πρέπει να μας προβληματίσει. Υπάρχει επίσης διαφορά ανάμεσα στην άπιστη σύζυγο και σε αυτή που εγκαταλείπει την οικογένειά της για να μείνει με τον εραστή της.
Νομίζω έχω πει πολλά για το περιεχόμενο, όμως υπάρχουν αρκετά ακόμα να ανακαλύψει κανείς. Την κατάληξη της ιστορίας πολύ φοβάμαι ότι οι περισσότεροι τη γνωρίζετε ήδη. Ίσως δε γνωρίζετε τους λόγους που οδήγησαν εκεί. Διαβάζοντας το βιβλίο θα δημιουργήσετε τη δική σας άποψη για το θέμα. Και μη σας τρομάζει το μέγεθος του βιβλίου, κυλάει απίστευτα γρήγορα!
Λίγα λόγια για το συγγραφέα
Ο κόμης Lev Nikolayevich Tolstoy (9 Σεπτεμβρίου [O.S. 28 Αυγούστου] 1828-20 Νοεμβρίου [O.S. 7 Νοεμβρίου] 1910) ήταν Ρώσος συγγραφέας. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς όλων των εποχών. Ήταν υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας συνεχόμενα από το 1902 έως το 1906, καθώς και για το Νόμπελ Ειρήνης το 1901, το 1902 και το 1909. Το ότι δεν το έλαβε ποτέ είναι παράδοξο μέχρι και σήμερα. Είναι περισσότερο γνωστός για τα μυθιστορήματά του Πόλεμος και ειρήνη (1869) και Άννα Καρένινα (1878), που συχνά αναφέρονται ως τα κορυφαία κείμενα λογοτεχνικού ρεαλισμού, ενώ κομβικό μυθιστόρημά του είναι Η Ανάσταση (1899). Άλλα σπουδαία έργα του είναι Ο πάτερ Σέργιος (1898), Η σονάτα του Κρόιτσερ (1889), Αφέντης και δούλος (1895). Έγραψε, ακόμα, ένα δραματικό έργο, Το κράτος του ζόφου (1886), κι ένα θαυμάσιο μεγάλο διήγημα με τίτλο Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς (1866). Κέρδισε για πρώτη φορά λογοτεχνική αναγνώριση στα είκοσί του με την ημι-αυτοβιογραφική τριλογία του Παιδικά χρόνια, εφηβικά χρόνια (1852-1856) και Τα διηγήματα της Σεβαστούπολης (1855), βασισμένα στις εμπειρίες του από τον Κριμαϊκό πόλεμο. Έγραψε επίσης θεατρικά έργα και πολυάριθμα φιλοσοφικά δοκίμια. Ήταν φύση ανήσυχη, γεμάτη σχέδια και αναμορφωτικές ιδέες, επηρεασμένες από τη Γαλλική Επανάσταση. Θέλησε να ανυψώσει τους Ρώσους χωρικούς και να μορφώσει τα παιδιά τους. Ίδρυσε, μάλιστα, και σχολείο και εξέδωσε παιδαγωγικό περιοδικό με τον τίτλο Γιάσναγια Πολιάνα. Στη δεκαετία του 1870, ο Τολστόι βίωσε μια βαθιά ηθική και πνευματική αφύπνιση, όπως περιγράφεται στο μη μυθιστορηματικό έργο του Μια εξομολόγηση (1882). Με πρότυπο τις ηθικές διδασκαλίες του Ιησού και επίκεντρο την Επί του Όρους Ομιλία, στη μετέπειτα ζωή του υπήρξε ένθερμος χριστιανός, αναρχικός και ειρηνιστής. Οι ιδέες του για τη μη βίαιη αντίσταση, που εκφράστηκαν σε έργα όπως το The Kingdom of God Is Within You (1894), είχαν βαθύ αντίκτυπο σε κομβικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα όπως οι Μαχάτμα Γκάντι και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
